Lawyrup › Praktijkvoering › Juridische Informatica en rechtstoegang

Juridische Informatica en rechtstoegang

Wat houdt adequate toegang tot de rechter in?

Als we denken aan juridische informatica, denken we meestal aan technologie die oplossingen biedt voor de juridische beroepen en de rechterlijke macht. Maar hoe zit het met de juridische consumenten? Hoe kunnen zij profiteren van juridische informatica? Een van de gebieden waarop juridische informatica ook een belangrijke rol kan spelen is rechtstoegang (i.e. toegang tot een rechter). In dit artikel bekijken we wat rechtstoegang is, voor welke uitdagingen het staat en onderzoeken we vervolgens de oplossingen die juridische informatica kan bieden.

Wat verstaan we onder toegang tot de rechter? Er is geen eensluidende definitie, en het concept zelf is in de loop van de tijd veranderd. Het Alberta Civil Liberties Research Centre (ACLRC) onderscheidt vier verschillende aspecten, die elk een eigen scala aan uitdagingen met zich meebrengen:

1. Het recht om een procedure bij de rechtbank te voeren. Dit is een mensenrecht, dat ook verankerd is in het Europees Handvest.
2. Belangenbehartiging voor degenen die het zich niet kunnen veroorloven. De focus ligt hier op rechtsbijstand, vooral voor mensen die niet over de noodzakelijke middelen beschikken om te procederen.
3. Hervorming van juridisch apparaat. Dit aspect van rechtstoegang richt zich op het creëren van gelijke kansen door hervormingen van het rechtssysteem met de bedoeling het toegankelijker te maken.
4. Gelijkheid van resultaten. In verschillende rapporten wordt bijvoorbeeld steeds weer bevestigd dat rechtsstelsels de neiging hebben om bevooroordeeld te zijn, bijv. m.b.t huidskleur, geslacht, religie. Er kunnen ook geografische verschillen zijn, en verschillende rechters kunnen zelfs verschillend beslissen.

Technologieën ter ondersteuning van toegang tot het recht

Onvoldoende toegang tot de rechter kan het leven van mensen ernstig negatief beïnvloeden. Het goede nieuws is dat in veel gevallen juridische informatica kan worden ingezet om de toegang tot de rechter te verbeteren, met name voor personen met een laag inkomen. In 2019 waren er in de VS meer dan 300 juridische technologieën beschikbaar om legale consumenten die toegang tot de rechter zoeken, te helpen. En hoewel juridische problemen doorgaans lokaal zijn, kunnen de technologische oplossingen om te helpen bij de toegang tot de rechter meestal internationaal worden gebruikt.

De meest gebruikte oplossingen vallen binnen drie verschillende categorieën. Ze zijn a) technologie die informatie verschaft, b) technologie die individuen met advocaten in contact brengt, en c) technologie die documenten automatiseert en produceert. Laten we elk van deze oplossingen eens nader bekijken.

Juridische technologische oplossingen die toegang bieden tot juridische informatie

De eenvoudigste en meest voorkomende manier waarop juridische informatica kan helpen is door het verstrekken van belangrijke juridische informatie en van onlinezelfhulpmiddelen. Als je bijvoorbeeld als huurder een geschil hebt met je verhuurder, is de kans groot dat je de relevante informatie online kunt vinden, waarin duidelijk wordt uitgelegd wat je rechten en plichten zijn en hoe je verder kunt gaan. Er zijn zelfs organisaties die advocaten helpen bij het aannemen van pro deo-zaken door hen te voorzien van gratis juridische online begeleiding.

Juridische technologische oplossingen die burgers en advocaten met elkaar in contact brengen

Er zijn ook informaticaoplossingen die juridische consumenten kunnen helpen om – typisch lokale – advocaten online te vinden die hen kunnen bijstaan. De bijstand die deze advocaten leveren kan bestaan uit juridisch advies en/of juridische vertegenwoordiging, i.e. zowel eerstelijns- als tweedelijnsbijstand. In deze context kan een goed klantenportaal een voordeel bieden: cliënten en potentiële cliënten kunnen in een veilige omgeving online communiceren. CICERO LawPack biedt een dergelijk portaal (de Web View app) aan als een optie voor hun gebruikers.

Juridische technologische oplossingen die documenten automatiseren en genereren

Een ander gebied waar de afgelopen jaren grote vooruitgang is geboekt, is dat van de juridische informatica oplossingen die helpen bij de automatisering van documenten. Juridische consumenten kunnen bijvoorbeeld online een formulier invullen en het vereiste juridische document wordt voor hen aangemaakt. Vaak zijn er juridische chatbots beschikbaar om de juridische consumenten door het proces te leiden, waardoor de procedure zo eenvoudig en effectief mogelijk is.

Digitalisering van procedures

Juridische technologie kan ook op andere manieren helpen. De digitalisering van rechtbanken en gerechtshoven houdt zowel in dat de rechtspraak online beschikbaar wordt gesteld, als dat de procedures worden geautomatiseerd. Hierdoor wordt het gemakkelijker om precedenten te vinden en een procedure te starten. Een van de gevolgen van de Corona-pandemie is dat veel meer rechtbanken online zijn gegaan en dat sessies via videoconferenties veel vaker voorkomen. Sommige advocatenkantoren zijn begonnen met virtuele praktijken waarbij de dienstverlening is geautomatiseerd en sneller en goedkoper verloopt. Steeds meer rechtsbijstandsklinieken zijn ook online gegaan. Er zijn ook meer online leermiddelen beschikbaar dan ooit tevoren. Tenslotte is er ook een toename van online geschillenbeslechting.

Kunstmatige intelligentie voor juristen

Het is de moeite waard om erop te wijzen dat veel van deze nieuwe technologieën afhankelijk zijn van kunstmatige intelligentie. Belangrijk in deze context zijn juridische chatbots. Joshua Browder begon een revolutie met zijn Do Not Pay robotadvocaat die hulp kan bieden voor een breed scala aan juridische kwesties. Vele anderen hebben zijn voorbeeld gevolgd, zoals de Hello Divorce bot die minnelijke echtscheidingen in Californië dermate kan stroomlijnen dat partijen vaak geen advocaten nodig hebben. Chatbots hebben een dergelijke staat van volwassenheid bereikt dat verschillende balies overwegen om ze te accrediteren als erkende juridische oplossing providers.

Slotsom

Juridische technologie kan dus op vele positieve manieren helpen bij de toegang tot de rechter. Toch is er nog veel werk aan de winkel. Een van de uitdagingen voor juridische informatica is het vinden van oplossingen voor digitale uitsluiting. Niet iedereen heeft toegang tot het internet of beschikt over de vereiste digitale vaardigheden om het goed te gebruiken, wat betekent dat ze niet in staat zijn om te profiteren van deze oplossingen.

In 2018 had bijvoorbeeld een op de zes inwoners van het Verenigd Koninkrijk onvoldoende digitale vaardigheden en had een op de tien geen toegang tot het internet. Huishoudens met een lager inkomen worden dus in feite dubbel getroffen omdat zij niet over de financiële noch over de technische middelen beschikken om hun juridische problemen aan te pakken. De ontwikkeling in de digitale juridische markt zal echter de toegang van de burger tot het recht en de rechter steeds verder vereenvoudigen.

Cicero LawPack, 6 mei 2021

Bronnen:

Author: Maarten

Deel dit artikel op social media