Deskundigenonderzoek jaarrekening (Afd. 9, Titel 9, Boek 2 B.W.)
Inleiding deskundigenonderzoek jaarrekening
Blijkens het bepaalde in Afd. 9, Titel 9, Boek 2 B.W. moet de jaarrekening van een onderneming worden onderzocht door deskundigen, zoals een registeraccountant, een accountant-administratieconsulent of een auditor van overheidswege. Deze afdeling bevat ook slechts één artikel: art. 2:393 B.W.).
Deze accountantscontrole wordt dikwijls gedaan door de accountant die de jaarrekening (in concept) voor de onderneming opstelt. Bij grotere ondernemingen wordt een scheiding gemaakt tussen het opstellen (samenstellen) van de jaarrekening en de controle daarop.
Verplicht onderzoek jaarrekening door een accountant
Rechtspersonen moeten een gecertificeerde accountant inhuren die de jaarrekening op juistheid onderzoeken. Dit kan een registeraccountant zijn of een Accountant-administratieconsulent, die een aantekening heeft als bedoeld in art. 36 lid 2 sub i Wet op het accountantsberoep (art. 2:393 lid 1 B.W.).
De opdracht kan ook worden uitgevoerd door een organisatie van samenwerkende accountants zoals bedoeld in art. 1 lid 1 sub i Wet toezicht accountantsorganisaties.
Dit is het geval als het bedrijf een organisatie van openbaar belang is. Dan moet het bedrijf aan de Stichting Autoriteit Financiële Markten laten weten welke accountant of accountantsorganisatie is geselecteerd voor het onderzoek van de jaarrekening van de rechtspersoon. Dit moet gebeuren voordat de opdracht daadwerkelijk wordt verleend. De overheid zal verdere regels opstellen over hoe deze melding precies moet worden gedaan en welke informatie moet worden verstrekt.
Wie mag de controle-opdracht aan de accountant geven?
De algemene vergadering is in principe bevoegd om de opdracht te verlenen, maar als deze daar niet toe overgaat, is de raad van commissarissen bevoegd. Als er geen raad van commissarissen is of deze in gebreke blijft, is het bestuur bevoegd (art. 2:393 lid 2 B.W.).
Er gelden geen beperkingen wie als accountant kan worden aangewezen om het onderzoek uit te voeren. De opdracht kan worden ingetrokken door de persoon of instantie die de opdracht heeft gegeven, maar alleen als er gegronde redenen zijn om dit te doen. Een meningsverschil over de methoden van verslaggeving of controlewerkzaamheden is geen gegronde reden.
Als de algemene vergadering de opdracht intrekt, moet de accountant worden gehoord over zijn of haar mening hierover. Als de opdracht wordt ingetrokken, moeten het bestuur en de accountant de Stichting Autoriteit Financiële Markten onmiddellijk op de hoogte stellen en hiervoor een afdoende motivering geven. Dit artikel is bedoeld om duidelijkheid te verschaffen over wie verantwoordelijk is voor het geven van opdracht voor het onderzoek van de jaarrekening van een rechtspersoon en wie de opdracht kan intrekken, en onder welke omstandigheden dit kan gebeuren.
Taken van de accountant bij de controle-opdracht
De accountant moet allereerst controleren of de jaarrekening voldoet aan het vereiste van art. 2:362 lid 1 B.W. , wat inhoudt dat de jaarrekening een accuraat en compleet beeld geeft van de financiële situatie van de rechtspersoon. Vervolgens moet de accountant nagaan of de jaarrekening voldoet aan alle wettelijke voorschriften die hiervoor gelden en of het bestuursverslag op de juiste wijze is opgesteld en overeenkomt met de jaarrekening (art. 2:393 lid 3 B.W.).
Daarnaast moet de accountant beoordelen of het bestuursverslag juiste en volledige informatie bevat over de ontwikkelingen van de rechtspersoon en de omgeving waarin deze opereert. Hierbij moet de accountant letten op eventuele belangrijke informatie die hij tijdens het onderzoek heeft verkregen. Tot slot moet de accountant controleren of alle benodigde gegevens zijn toegevoegd aan de jaarrekening, zoals vereist in artikel 392 lid 1, onderdelen b tot en met f. Dit alles is nodig om te garanderen dat de jaarrekening een betrouwbaar en compleet beeld geeft van de financiële situatie van de rechtspersoon en om transparantie te waarborgen.
Controleverslag van de accountant
De accountant rapporteert aan de raad van commissarissen en het bestuur over zijn bevindingen tijdens het onderzoek van de jaarrekening (art. 2:393 lid 4 B.W.). Hij geeft daarbij in ieder geval informatie over de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde verwerking van gegevens.
Accountantsverklaring over de jaarrekening
De accountant dient de uitslag van zijn onderzoek te vermelden in een verklaring over de eerlijkheid van de jaarrekening (art. 2:393 lid 5 B.W.). Het is mogelijk dat er een afzonderlijke verklaring wordt afgegeven van de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening. In de accountantsverklaring moeten de volgende onderdelen staan:
a. een vermelding op welke jaarrekening het onderzoek van de accountant betrekking heeft en op welke wettelijke voorschriften de jaarrekening toepasselijk is (art. 2:393 lid 5 sub a B.W.).
b. een beschrijving van de reikwijdte van het onderzoek (art. 2:393 lid 5 sub b B.W.). Daarin moet minstens vermeld worden welke richtlijnen voor de accountantscontrole door de accountant in acht zijn genomen.
c. een oordeel of de jaarrekening het inzicht geeft waaraan deze moet voldoen (art. 2:393 lid 5 sub c B.W.). Dit gaat ook om de regels krachtens de wet die van toepassing zijn.
d. een verklaring waarin verwijzing naar bepaalde zaken staat waarop de accountant de aandacht vestigt (art. 2:393 lid 5 sub d B.W.). Dit gebeurt zonder een verklaring zoals bedoeld in lid 6 sub b.
e. de accountant dient te vermelden dat de gebleken tekortkomingen overeenkomstig deze titel zijn opgesteld en of de gegevens van art. 2:392 lid 1 sub b t/m f B.W. zijn toegevoegd (art. 2:393 lid 5 sub e B.W.). Dit moet blijken uit het onderzoek van lid 3.
f. een oordeel over de verenigbaarheid van het bestuursverslag met de jaarrekening (art. 2:393 lid 5 sub f B.W.).
g. een oordeel of er materiële fouten in het bestuursverslag zijn opgenomen en gebleken onder opgave van de aard van die onjuistheden (art. 2:393 lid 5 sub g B.W.). Dit wordt bekeken in het licht van de verkregen kennis en begrip van de rechtspersoon en zijn omgeving.
Vier soorten accountantsverklaring
De accountantsverklaring uit lid 5 moet de vorm aannemen van (art. 2:393 lid 6 B.W.):
a. een goedkeurende verklaring (art. 2:393 lid 6 sub a B.W.);
b. een verklaring met beperking (art. 2:393 lid 6 sub b B.W.);
c. een afkeurende verklaring (art. 2:393 lid 6 sub c B.W.); dan wel
d. een verklaring van oordeelonthouding (art. 2:393 lid 6 sub d B.W.).
De accountant moet de accountantsverklaring ondertekenen en dagtekenen.
Aansprakelijkheid accountant
Wanneer de accountant de controle-opdracht onjuist vervult, dan kan dit leiden tot een klacht tegen de accountant. Bij honoreren van die klacht kan dit vervolgens leiden tot een schadeclaim tegen de accountant.
Zie bijvoorbeeld CBB 7 maart 2013 (klacht curatoren Landis/accountant Ernst & Young). En verder CBB 25 januari 2022 (vordering op uitgetreden participanten t/o opgenomen als agioreserve). In die zaak had de Ondernemingskamer ook het besluit tot vaststelling van de jaarrekening 2016 vernietigd.
Verder zien we in lijvige uitspraak CBB 20 september 2022 (curatoren Imtech/accountant) dat het College van Beroep voor het bedrijfsleven de klacht honoreert (bevestigt), dat bij de jaarrekening 2011 van Imtech een accountantsverklaring is afgegeven die een voldoende deugdelijke grondslag ontbeert. De accountant wordt de maatregel van tijdelijke doorhaling van de inschrijving van de accountant in de registers voor de duur van respectievelijk drie maanden en één maand opgelegd.
De bedoeling van curatoren van grotere ondernemingen zoals Landis en Imtech is uiteraard om op basis van een dergelijke klacht een schadevergoeding voor de boedel te claimen van de accountant. Te meer omdat die verzekerd moet zijn voor beroepsfouten.
Jaarrekening kan niet worden vastgesteld zonder accountantsverklaring
De jaarrekening is een belangrijk document dat laat zien hoe een bedrijf het afgelopen jaar heeft gepresteerd (art. 2:393 lid 7 B.W.). Om ervoor te zorgen dat de informatie in de jaarrekening betrouwbaar is, moet deze gecontroleerd worden door een accountant. De accountant maakt hierbij een verklaring die bij de jaarrekening hoort. Het is belangrijk dat het orgaan dat verantwoordelijk is voor het vaststellen van de jaarrekening deze verklaring heeft gelezen voordat zij de jaarrekening goedkeuren. Als het orgaan geen kennis heeft kunnen nemen van de verklaring, kan de jaarrekening niet worden vastgesteld. Er moet dan wel een goede reden zijn waarom de verklaring ontbreekt en deze reden moet duidelijk worden gemaakt in andere informatie die bij de jaarrekening hoort.
Vordering tot nakoming van de verplichtingen inzake de accountantsverklaring
Iedere belanghebbende kan nakoming van de rechtspersoon te vorderen van de verplichting uit lid 1 van dit artikel (art. 2:393 lid 8 B.W.).
In een zaak voor het Hof van Amsterdam (ECLI:NL:GHAMS:2003:AL7158) wordt besloten dat een accountant die belast is met het onderzoek van de jaarrekening ook ter terechtzitting aanwezig moet zijn als een geschil bestaat omtrent de jaarrekening. Er ontstonden bezwaren tegen de opgestelde jaarrekening van de gedaagde en deze zou zijn opgesteld door een accountant.
Auteur & Last edit
[MdV, 16-03-2022; laatste bewerking OP 26-04-2023]
Deskundigenonderzoek jaarrekening (Afd. 9, Titel 9, Boek 2 B.W.)
Deskundigenonderzoek jaarrekening (Afd. 9, Titel 9, Boek 2 B.W.)
Inleiding deskundigenonderzoek jaarrekening
Blijkens het bepaalde in Afd. 9, Titel 9, Boek 2 B.W. moet de jaarrekening van een onderneming worden onderzocht door deskundigen, zoals een registeraccountant, een accountant-administratieconsulent of een auditor van overheidswege. Deze afdeling bevat ook slechts één artikel: art. 2:393 B.W.).
Deze accountantscontrole wordt dikwijls gedaan door de accountant die de jaarrekening (in concept) voor de onderneming opstelt. Bij grotere ondernemingen wordt een scheiding gemaakt tussen het opstellen (samenstellen) van de jaarrekening en de controle daarop.
Verplicht onderzoek jaarrekening door een accountant
Rechtspersonen moeten een gecertificeerde accountant inhuren die de jaarrekening op juistheid onderzoeken. Dit kan een registeraccountant zijn of een Accountant-administratieconsulent, die een aantekening heeft als bedoeld in art. 36 lid 2 sub i Wet op het accountantsberoep (art. 2:393 lid 1 B.W.).
De opdracht kan ook worden uitgevoerd door een organisatie van samenwerkende accountants zoals bedoeld in art. 1 lid 1 sub i Wet toezicht accountantsorganisaties.
Dit is het geval als het bedrijf een organisatie van openbaar belang is. Dan moet het bedrijf aan de Stichting Autoriteit Financiële Markten laten weten welke accountant of accountantsorganisatie is geselecteerd voor het onderzoek van de jaarrekening van de rechtspersoon. Dit moet gebeuren voordat de opdracht daadwerkelijk wordt verleend. De overheid zal verdere regels opstellen over hoe deze melding precies moet worden gedaan en welke informatie moet worden verstrekt.
Wie mag de controle-opdracht aan de accountant geven?
De algemene vergadering is in principe bevoegd om de opdracht te verlenen, maar als deze daar niet toe overgaat, is de raad van commissarissen bevoegd. Als er geen raad van commissarissen is of deze in gebreke blijft, is het bestuur bevoegd (art. 2:393 lid 2 B.W.).
Er gelden geen beperkingen wie als accountant kan worden aangewezen om het onderzoek uit te voeren. De opdracht kan worden ingetrokken door de persoon of instantie die de opdracht heeft gegeven, maar alleen als er gegronde redenen zijn om dit te doen. Een meningsverschil over de methoden van verslaggeving of controlewerkzaamheden is geen gegronde reden.
Als de algemene vergadering de opdracht intrekt, moet de accountant worden gehoord over zijn of haar mening hierover. Als de opdracht wordt ingetrokken, moeten het bestuur en de accountant de Stichting Autoriteit Financiële Markten onmiddellijk op de hoogte stellen en hiervoor een afdoende motivering geven. Dit artikel is bedoeld om duidelijkheid te verschaffen over wie verantwoordelijk is voor het geven van opdracht voor het onderzoek van de jaarrekening van een rechtspersoon en wie de opdracht kan intrekken, en onder welke omstandigheden dit kan gebeuren.
Taken van de accountant bij de controle-opdracht
De accountant moet allereerst controleren of de jaarrekening voldoet aan het vereiste van art. 2:362 lid 1 B.W. , wat inhoudt dat de jaarrekening een accuraat en compleet beeld geeft van de financiële situatie van de rechtspersoon. Vervolgens moet de accountant nagaan of de jaarrekening voldoet aan alle wettelijke voorschriften die hiervoor gelden en of het bestuursverslag op de juiste wijze is opgesteld en overeenkomt met de jaarrekening (art. 2:393 lid 3 B.W.).
Daarnaast moet de accountant beoordelen of het bestuursverslag juiste en volledige informatie bevat over de ontwikkelingen van de rechtspersoon en de omgeving waarin deze opereert. Hierbij moet de accountant letten op eventuele belangrijke informatie die hij tijdens het onderzoek heeft verkregen. Tot slot moet de accountant controleren of alle benodigde gegevens zijn toegevoegd aan de jaarrekening, zoals vereist in artikel 392 lid 1, onderdelen b tot en met f. Dit alles is nodig om te garanderen dat de jaarrekening een betrouwbaar en compleet beeld geeft van de financiële situatie van de rechtspersoon en om transparantie te waarborgen.
Controleverslag van de accountant
De accountant rapporteert aan de raad van commissarissen en het bestuur over zijn bevindingen tijdens het onderzoek van de jaarrekening (art. 2:393 lid 4 B.W.). Hij geeft daarbij in ieder geval informatie over de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde verwerking van gegevens.
Accountantsverklaring over de jaarrekening
De accountant dient de uitslag van zijn onderzoek te vermelden in een verklaring over de eerlijkheid van de jaarrekening (art. 2:393 lid 5 B.W.). Het is mogelijk dat er een afzonderlijke verklaring wordt afgegeven van de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening. In de accountantsverklaring moeten de volgende onderdelen staan:
a. een vermelding op welke jaarrekening het onderzoek van de accountant betrekking heeft en op welke wettelijke voorschriften de jaarrekening toepasselijk is (art. 2:393 lid 5 sub a B.W.).
b. een beschrijving van de reikwijdte van het onderzoek (art. 2:393 lid 5 sub b B.W.). Daarin moet minstens vermeld worden welke richtlijnen voor de accountantscontrole door de accountant in acht zijn genomen.
c. een oordeel of de jaarrekening het inzicht geeft waaraan deze moet voldoen (art. 2:393 lid 5 sub c B.W.). Dit gaat ook om de regels krachtens de wet die van toepassing zijn.
d. een verklaring waarin verwijzing naar bepaalde zaken staat waarop de accountant de aandacht vestigt (art. 2:393 lid 5 sub d B.W.). Dit gebeurt zonder een verklaring zoals bedoeld in lid 6 sub b.
e. de accountant dient te vermelden dat de gebleken tekortkomingen overeenkomstig deze titel zijn opgesteld en of de gegevens van art. 2:392 lid 1 sub b t/m f B.W. zijn toegevoegd (art. 2:393 lid 5 sub e B.W.). Dit moet blijken uit het onderzoek van lid 3.
f. een oordeel over de verenigbaarheid van het bestuursverslag met de jaarrekening (art. 2:393 lid 5 sub f B.W.).
g. een oordeel of er materiële fouten in het bestuursverslag zijn opgenomen en gebleken onder opgave van de aard van die onjuistheden (art. 2:393 lid 5 sub g B.W.). Dit wordt bekeken in het licht van de verkregen kennis en begrip van de rechtspersoon en zijn omgeving.
Vier soorten accountantsverklaring
De accountantsverklaring uit lid 5 moet de vorm aannemen van (art. 2:393 lid 6 B.W.):
a. een goedkeurende verklaring (art. 2:393 lid 6 sub a B.W.);
b. een verklaring met beperking (art. 2:393 lid 6 sub b B.W.);
c. een afkeurende verklaring (art. 2:393 lid 6 sub c B.W.); dan wel
d. een verklaring van oordeelonthouding (art. 2:393 lid 6 sub d B.W.).
De accountant moet de accountantsverklaring ondertekenen en dagtekenen.
Aansprakelijkheid accountant
Wanneer de accountant de controle-opdracht onjuist vervult, dan kan dit leiden tot een klacht tegen de accountant. Bij honoreren van die klacht kan dit vervolgens leiden tot een schadeclaim tegen de accountant.
Zie bijvoorbeeld CBB 7 maart 2013 (klacht curatoren Landis/accountant Ernst & Young). En verder CBB 25 januari 2022 (vordering op uitgetreden participanten t/o opgenomen als agioreserve). In die zaak had de Ondernemingskamer ook het besluit tot vaststelling van de jaarrekening 2016 vernietigd.
Verder zien we in lijvige uitspraak CBB 20 september 2022 (curatoren Imtech/accountant) dat het College van Beroep voor het bedrijfsleven de klacht honoreert (bevestigt), dat bij de jaarrekening 2011 van Imtech een accountantsverklaring is afgegeven die een voldoende deugdelijke grondslag ontbeert. De accountant wordt de maatregel van tijdelijke doorhaling van de inschrijving van de accountant in de registers voor de duur van respectievelijk drie maanden en één maand opgelegd.
De bedoeling van curatoren van grotere ondernemingen zoals Landis en Imtech is uiteraard om op basis van een dergelijke klacht een schadevergoeding voor de boedel te claimen van de accountant. Te meer omdat die verzekerd moet zijn voor beroepsfouten.
Jaarrekening kan niet worden vastgesteld zonder accountantsverklaring
De jaarrekening is een belangrijk document dat laat zien hoe een bedrijf het afgelopen jaar heeft gepresteerd (art. 2:393 lid 7 B.W.). Om ervoor te zorgen dat de informatie in de jaarrekening betrouwbaar is, moet deze gecontroleerd worden door een accountant. De accountant maakt hierbij een verklaring die bij de jaarrekening hoort. Het is belangrijk dat het orgaan dat verantwoordelijk is voor het vaststellen van de jaarrekening deze verklaring heeft gelezen voordat zij de jaarrekening goedkeuren. Als het orgaan geen kennis heeft kunnen nemen van de verklaring, kan de jaarrekening niet worden vastgesteld. Er moet dan wel een goede reden zijn waarom de verklaring ontbreekt en deze reden moet duidelijk worden gemaakt in andere informatie die bij de jaarrekening hoort.
Vordering tot nakoming van de verplichtingen inzake de accountantsverklaring
Iedere belanghebbende kan nakoming van de rechtspersoon te vorderen van de verplichting uit lid 1 van dit artikel (art. 2:393 lid 8 B.W.).
In een zaak voor het Hof van Amsterdam (ECLI:NL:GHAMS:2003:AL7158) wordt besloten dat een accountant die belast is met het onderzoek van de jaarrekening ook ter terechtzitting aanwezig moet zijn als een geschil bestaat omtrent de jaarrekening. Er ontstonden bezwaren tegen de opgestelde jaarrekening van de gedaagde en deze zou zijn opgesteld door een accountant.
Auteur & Last edit
[MdV, 16-03-2022; laatste bewerking OP 26-04-2023]
Deskundigenonderzoek jaarrekening (Afd. 9, Titel 9, Boek 2 B.W.)
Zoeken binnen de kennisbank
Lawyrup, jouw gratis kennisbank over burgerlijk (proces)recht!