Inleiding verbintenissenrecht

Het vermogensrecht wordt in twee hoofdonderdelen ingedeeld: het verbintenissenrecht en het goederenrecht. Het verbintenissenrecht gaat over vermogensrechtelijke betrekkingen tussen (rechts)personen onderling. Het goederenrecht gaat over de vermogensrechtelijke betrekking tussen een (rechts)persoon en een “goed” (een voorwerp waarop een vermogensrecht geldend gemaakt kan worden).

Wat is een verbintenis?

“Verbintenis” is een specifieke juridische term, die wordt gedefinieerd als een “afdwingbare juridische verplichting”. Bij voorbeeld de verplichting die ontstaat uit een afspraak. De verbintenis verschilt echter van een “gewone” niet-juridische verplichting, doordat die bindend is en je naar de rechter kunt stappen om de verbintenis af te dwingen.

Als je met een vriend(in) afspreekt  om te gaan stappen, dan is die afspraak niet juridisch afdwingbaar. Dergelijke niet-juridisch afdwingbare afspraken noemen we wel “morele verplichtingen”. Het is moreel niet verantwoord (niet fatsoenlijk) om die afspraken niet na te komen, maar je kunt er niet om voor de rechter gesleept worden. Meestal is dat pas als met afspraken geld of een op geld waardeerbaar (oftewel een vermogensrechtelijk) belang gemoeid is. Dan worden verplichtingen juridische verbintenissen.

In de literatuur definieert men het begrip ‘verbintenis’ wel als:

“een vermogensrechtelijke betrekking tussen twee of meer personen, op grond waarvan de één jegens de ander tot een prestatie gerechtigd is en waarbij diegene daartoe jegens die ander verplicht is deze te leveren.”

De ‘prestatie’ waartoe verbintenissen verplichten kan zowel een positieve als een negatieve handeling zijn. Het kan zijn een verplichting om iets te geven, iets te doen of juist om iets niet te doen.

Verbintenissen ontstaan enerzijds binnen het contractenrecht (ook wel genaamd overeenkomstenrecht) en anderzijds het aansprakelijkheidsrecht. Naar huidig recht is voor het ontstaan van een verbintenis niet vereist dat deze is gebaseerd op een specifieke wettelijke bepaling.

Wat is contractenrecht?

Het overeenkomsten- of contractenrecht gaat zoals de term al zegt over contracten/overeenkomsten. Dat zijn twee of meerzijdige juridisch bindende afspraken, die je hetzij mondeling hetzij schriftelijk kunt maken. Daaruit ontstaan verbintenissen.

Subpagina’s verbintenissenrecht

Het zal aan de hand van het bovenstaande duidelijk zijn geworden, dat het verbintenissenrecht een enorm breed rechtsgebied is dat vele onderdelen bevat die op zichzelf ook omvangrijk zijn. In de hieronder opgesomde pagina’s wordt nader ingegaan op de verschillende onderdelen van het verbintenissenrecht.

Algemene regeling verbintenissenrecht

In het Algemeen deel verbintenissenrecht (Boek 6 B.W.) zijn algemene regels opgenomen over alle verbintenissen, ongeacht of die ontstaan uit een overeenkomst of een andere rechtshandeling waarmee bewust verplichtingen worden aangegaan, of uit aansprakelijkheid (waarbij als het ware onbedoeld verplichtingen ontstaan uit een bepaalde feitelijke gebeurtenis).

Overeenkomstenrecht (= contractenrecht) (algemeen deel)

In het algemene deel contractenrecht (Titel 5 van Boek 6 B.W.) zijn algemene regels opgenomen die gelden voor alle overeenkomsten. Tenzij er een bijzondere regel is voor een bepaald soort overeenkomst. In het recht geldt namelijk, dat de bijzondere regel voorgaat op de algemene regel. Dit heet ook wel de “derogerende werking” van de “lex specialis”.

Er zijn evenzoveel overeenkomsten denkbaar als mensen met elkaar kunnen verzinnen. Dit noemen we “onbenoemde contracten”. Alleen als die een wettelijk verboden afspraak bevatten zijn het geen geldige contracten. Bvb. de afspraak om samen te gaan inbreken.

Bijzondere overeenkomsten (“benoemde” contracten)

Naast het algemene deel van het overeenkomstenrecht heeft de wetgever een aantal veel voorkomende overeenkomsten een specifieke regeling in de wet opgenomen. Deze speciale regelingen noemen we de “benoemde contracten”. Die zijn te vinden in Boek 7 B.W.. De wetgever is sinds de invoering van het “nieuwe” gemoderniseerde B.W. bezig de verouderde regelingen voor benoemde contracten te moderniseren, die nog in het “oude” B.W. stonden. Aan een aantal is de wetgever nog niet toegekomen. Die staan nog op de rommelzolder: Boek 7A B.W.

Bekende en al zeer lang bestaande voorbeelden van benoemde contracten zijn de koopovereenkomst en de arbeidsovereenkomst. Soms worden daar ook nieuwe regelingen aan toegevoegd. Meer recente voorbeelden zijn bvb. de reisovereenkomst en de medische behandelingsovereenkomst.

Deze regelingen bevatten vaak uitzonderingen op het algemene regels van het overeenkomstenrecht. Die uitzonderingen gaan zoals hierboven al vermeld voor op de algemene regels.

Auteur & Last edit

[MdV, 7-12-2015; laatste bewerking 27-04-2024]