Digitale Dienstenverordening (DSA)
De Digitale dienstenverordening (of ‘Digital Services Act’, afgekort DSA) (Verordening (EU) 2022/2065) is op 16 november 2022 in werking getreden. De naam wordt in het Nederlands aan elkaar geschreven, wat op Lawyrup niet wordt gedaan omdat het er niet uit ziet.
Deze Verordening wijzigt Richtlijn 2000/31/EG. Na 20 jaar revolutionaire ontwikkeling van digitale diensten geen overbodige luxe. Met de verordening wil de EU weer een eenvormige lijn brengen in de Europese wetgeving, omdat inmiddels op nationaal niveau verschillende wetgevers al individuele maatregelen hadden getroffen om de digitale markt te reguleren.
Naast de DSA is ook de Digitale Marktenverordening (DMA) uitgevaardigd. De Europese Commissie licht de DMA als volgt toe (zie link):
“De Digital Markets Act (DMA) stelt een reeks duidelijk gedefinieerde objectieve criteria vast om ‘poortwachters’ te identificeren. Poortwachters zijn grote digitale platforms die zogenoemde kernplatformdiensten leveren, zoals bijvoorbeeld onlinezoekmachines, appstores en messengerdiensten. Poortwachters zullen zich moeten houden aan de do’s (verplichtingen) en don’ts (verboden) die in de DMA staan vermeld.
De DMA is een van de eerste regelgevingsinstrumenten die de poortwachtersmacht van de grootste digitale bedrijven uitgebreid reguleren. De DMA vormt een aanvulling op de EU-mededingingsregels, die onverkort van toepassing blijven, maar verandert niets aan de concurrentieregels van de EU.”
De DMA richt zich dus op regulering van de bedrijven op zich, en de DSA op wat er op hun platformen gebeurt.
Tot wie richt de DSA zich?
Geadresseerde van de Digitale dienstenverordening zijn veel gebruikte onlinemarktplaatsen en sociale netwerken. De DSA harmoniseert regels die van toepassing zijn op aanbieders van tussenhandeldiensten, zoals online platforms, online marktplaatsen, sociale mediadiensten en internetaanbieders. Denk ook aan platforms om content te delen zoals video’s en online reis- en accommodatieplatforms.
Het gaat om populaire platforms als Facebook, Instagram, TikTok, Twitter (alias ‘X’) en YouTube, maar ook om online marktplaatsen, platforms voor pornografie, en platforms voor reizen met veel gebruikers in de hele EU. Daaronder zijn ook in Nederland gevestigde bedrijven als Bol.com, Booking.com en Marktplaats.nl.
Hoewel de DSA eerst alleen nog voor specifieke platforms gold, geldt de wet sinds 17 februari 2024 voor alle platforms. De Europese Commissie heeft momenteel negentien diensten aangewezen als zeer grote onlineplatforms met meer dan 45 miljoen gebruikers. Daaronder vallen diensten van Google, Meta en Microsoft, maar ook Wikipedia, Pinterest en Snapchat, Zalando en Amazon. Deze bedrijven verweren zich hiertegen en zijn een procedure gestart tegen de Europese Commissie omdat ze vinden dat ze ten onrechte zijn aangemerkt als ‘zeer grote platforms’. Dat verweer roept de vraag op, wie dan wel als zodanig aangemerkt kan worden, als zij dat al niet zouden zijn?
Wat beoogt de Digitale diensten verordening?
Optreden tegen misleidende reclame en oneerlijke mededinging was al mogelijk gemaakt met de Richtlijn digitale inhoud (zie de pagina Richtlijn digitale inhoud) en de gewijzigde Richtlijn consumentenkoop (zie de pagina gewijzigde Richtlijn consumentenkoop). En verder de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken – EU-Richtlijn van 11 mei 2005 ter bescherming van consumenten tegen oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen binnen de interne markt (zie de pagina Oneerlijke handelspraktijken). Die richtlijnen beogen met name consumentenbescherming bij handelstransacties.
De DSA is onder meer bedoeld om online diensten ter verantwoording te roepen voor het faciliteren van het aanbieden van onrechtmatige goederen, oplichting of het verspreiden van onrechtmatige content.
Bij de invoering van de DSA speelt ook de wens om het publiek te beschermen tegen desinformatie. Uit de Mediamonitor 2023 van het Commissariaat voor de Media blijkt, dat met name jongeren steeds minder gebruik maken van traditionele media. Zij kijken niet meer naar reguliere televisiezenders en dus ook niet naar het nieuws op televisie. In plaats daarvan gebruiken ze hoofdzakelijk sociale media om zich te informeren. Met name TikTok wordt door hen steeds meer gebruikt om nieuws te consumeren. De kloof in het mediagebruik tussen generaties wordt daarmee steeds groter.
Een gevaar bij het gebruik van sociale media voor het vergaren van nieuws is dat op sociale media ook allerlei andere bronnen aanwezig zijn die – zacht gezegd – niet tot stand komen met inachtneming van journalistieke normen en waarden. Er zijn verschillende buitenlandse overheden, die hetzij zelf hetzij via door hen betaalde ‘agenten’ desinformatie en nepnieuws verspreiden.
Daar komt nog eens bij dat daarbij steeds meer gebruik gemaakt wordt van krachtige AI platforms om die desinformatie te verspreiden. Zie in dit verband het interessante item van de NOS op YouTube over het gebruik van AI in de Indonesische presidentsverkiezingen. Daarbij werd Prabowo – een ‘foute’ generaal die o.a. verantwoordelijk wordt gehouden voor het laten verdwijnen van gevangenen – geprofileerd als een schattig Pixar poppetje. Met succes, de jongeren hebben Prabowo in het zadel geholpen als president.
Dit soort zaken probeert de EU met de DSA tegen te gaan. Uiteindelijk gaat het dus ook om bescherming van onze fundamentele vrijheden en grondrechten. Lees ook het nieuwsbericht van de Rijksoverheid over de DSA en de toelichting van de Europese Commissie op het pakket van de DSA en de DMA.
Wetsvoorstel Uitvoeringswet digitale dienstenverordening
Inmiddels is een wetsvoorstel op 4 april 2024 ingediend voor een uitvoeringswet. Deze is op dit moment in behandeling in de Tweede Kamer. Zie het dossier wetsvoorstel Uitvoeringswet digitale dienstenverordening.
In de toelichting bij dit wetsvoorstel meldt de wetgever:
“De digitale dienstenverordening (DSA) bevat belangrijke nieuwe regels voor online tussenhandeldiensten, zoals online platforms. Voor de goede werking van de DSA is nationale uitvoeringsregelgeving nodig. Dit wetsvoorstel regelt het toezicht op nationaal niveau. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) wordt aangewezen als digitale dienstencoördinator en toezichthouder op het grootste gedeelte van de DSA. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt toezichtstaken.”
Rechtszaak tegen X (formerly known as Twitter)
Een voorbeeld waarvoor de EU de DSA kan inzetten biedt de procedure tegen ‘X’ over verspreiding van – volgens de EU – misleidende informatie over de terroristische aanslagen van Hamas tegen Israël.
De Europese Commissie heeft een formele procedure ingeleid om te beoordelen of X (Twitter) mogelijk inbreuk heeft gemaakt op de DSA. X (Twitter) was op 25 april 2023 aangewezen als zeer groot onlineplatform, en moest vier maanden daarna al voldoen aan een aantal verplichtingen van de DSA. De inbreukprocedure is gestart op basis van voorlopig onderzoek.
Lees meer over deze procedure in het persbericht van de Europese Commissie van 18 december 2023. Misschien kan X voor de helderheid worden aangeduid als ‘TSPFNAT’. Dit in navolging van Prince, die zich hernoemde tot ‘The Artist Formerly Known As Prince’ (TAFNAP).
Auteur & Last edit
MdV, 27-05-2024; laatste bewerking 31-05-2024
Digitale Dienstenverordening (DSA)
De Digitale dienstenverordening (of ‘Digital Services Act’, afgekort DSA) (Verordening (EU) 2022/2065) is op 16 november 2022 in werking getreden. De naam wordt in het Nederlands aan elkaar geschreven, wat op Lawyrup niet wordt gedaan omdat het er niet uit ziet.
Deze Verordening wijzigt Richtlijn 2000/31/EG. Na 20 jaar revolutionaire ontwikkeling van digitale diensten geen overbodige luxe. Met de verordening wil de EU weer een eenvormige lijn brengen in de Europese wetgeving, omdat inmiddels op nationaal niveau verschillende wetgevers al individuele maatregelen hadden getroffen om de digitale markt te reguleren.
Naast de DSA is ook de Digitale Marktenverordening (DMA) uitgevaardigd. De Europese Commissie licht de DMA als volgt toe (zie link):
“De Digital Markets Act (DMA) stelt een reeks duidelijk gedefinieerde objectieve criteria vast om ‘poortwachters’ te identificeren. Poortwachters zijn grote digitale platforms die zogenoemde kernplatformdiensten leveren, zoals bijvoorbeeld onlinezoekmachines, appstores en messengerdiensten. Poortwachters zullen zich moeten houden aan de do’s (verplichtingen) en don’ts (verboden) die in de DMA staan vermeld.
De DMA is een van de eerste regelgevingsinstrumenten die de poortwachtersmacht van de grootste digitale bedrijven uitgebreid reguleren. De DMA vormt een aanvulling op de EU-mededingingsregels, die onverkort van toepassing blijven, maar verandert niets aan de concurrentieregels van de EU.”
De DMA richt zich dus op regulering van de bedrijven op zich, en de DSA op wat er op hun platformen gebeurt.
Tot wie richt de DSA zich?
Geadresseerde van de Digitale dienstenverordening zijn veel gebruikte onlinemarktplaatsen en sociale netwerken. De DSA harmoniseert regels die van toepassing zijn op aanbieders van tussenhandeldiensten, zoals online platforms, online marktplaatsen, sociale mediadiensten en internetaanbieders. Denk ook aan platforms om content te delen zoals video’s en online reis- en accommodatieplatforms.
Het gaat om populaire platforms als Facebook, Instagram, TikTok, Twitter (alias ‘X’) en YouTube, maar ook om online marktplaatsen, platforms voor pornografie, en platforms voor reizen met veel gebruikers in de hele EU. Daaronder zijn ook in Nederland gevestigde bedrijven als Bol.com, Booking.com en Marktplaats.nl.
Hoewel de DSA eerst alleen nog voor specifieke platforms gold, geldt de wet sinds 17 februari 2024 voor alle platforms. De Europese Commissie heeft momenteel negentien diensten aangewezen als zeer grote onlineplatforms met meer dan 45 miljoen gebruikers. Daaronder vallen diensten van Google, Meta en Microsoft, maar ook Wikipedia, Pinterest en Snapchat, Zalando en Amazon. Deze bedrijven verweren zich hiertegen en zijn een procedure gestart tegen de Europese Commissie omdat ze vinden dat ze ten onrechte zijn aangemerkt als ‘zeer grote platforms’. Dat verweer roept de vraag op, wie dan wel als zodanig aangemerkt kan worden, als zij dat al niet zouden zijn?
Wat beoogt de Digitale diensten verordening?
Optreden tegen misleidende reclame en oneerlijke mededinging was al mogelijk gemaakt met de Richtlijn digitale inhoud (zie de pagina Richtlijn digitale inhoud) en de gewijzigde Richtlijn consumentenkoop (zie de pagina gewijzigde Richtlijn consumentenkoop). En verder de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken – EU-Richtlijn van 11 mei 2005 ter bescherming van consumenten tegen oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen binnen de interne markt (zie de pagina Oneerlijke handelspraktijken). Die richtlijnen beogen met name consumentenbescherming bij handelstransacties.
De DSA is onder meer bedoeld om online diensten ter verantwoording te roepen voor het faciliteren van het aanbieden van onrechtmatige goederen, oplichting of het verspreiden van onrechtmatige content.
Bij de invoering van de DSA speelt ook de wens om het publiek te beschermen tegen desinformatie. Uit de Mediamonitor 2023 van het Commissariaat voor de Media blijkt, dat met name jongeren steeds minder gebruik maken van traditionele media. Zij kijken niet meer naar reguliere televisiezenders en dus ook niet naar het nieuws op televisie. In plaats daarvan gebruiken ze hoofdzakelijk sociale media om zich te informeren. Met name TikTok wordt door hen steeds meer gebruikt om nieuws te consumeren. De kloof in het mediagebruik tussen generaties wordt daarmee steeds groter.
Een gevaar bij het gebruik van sociale media voor het vergaren van nieuws is dat op sociale media ook allerlei andere bronnen aanwezig zijn die – zacht gezegd – niet tot stand komen met inachtneming van journalistieke normen en waarden. Er zijn verschillende buitenlandse overheden, die hetzij zelf hetzij via door hen betaalde ‘agenten’ desinformatie en nepnieuws verspreiden.
Daar komt nog eens bij dat daarbij steeds meer gebruik gemaakt wordt van krachtige AI platforms om die desinformatie te verspreiden. Zie in dit verband het interessante item van de NOS op YouTube over het gebruik van AI in de Indonesische presidentsverkiezingen. Daarbij werd Prabowo – een ‘foute’ generaal die o.a. verantwoordelijk wordt gehouden voor het laten verdwijnen van gevangenen – geprofileerd als een schattig Pixar poppetje. Met succes, de jongeren hebben Prabowo in het zadel geholpen als president.
Dit soort zaken probeert de EU met de DSA tegen te gaan. Uiteindelijk gaat het dus ook om bescherming van onze fundamentele vrijheden en grondrechten. Lees ook het nieuwsbericht van de Rijksoverheid over de DSA en de toelichting van de Europese Commissie op het pakket van de DSA en de DMA.
Wetsvoorstel Uitvoeringswet digitale dienstenverordening
Inmiddels is een wetsvoorstel op 4 april 2024 ingediend voor een uitvoeringswet. Deze is op dit moment in behandeling in de Tweede Kamer. Zie het dossier wetsvoorstel Uitvoeringswet digitale dienstenverordening.
In de toelichting bij dit wetsvoorstel meldt de wetgever:
“De digitale dienstenverordening (DSA) bevat belangrijke nieuwe regels voor online tussenhandeldiensten, zoals online platforms. Voor de goede werking van de DSA is nationale uitvoeringsregelgeving nodig. Dit wetsvoorstel regelt het toezicht op nationaal niveau. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) wordt aangewezen als digitale dienstencoördinator en toezichthouder op het grootste gedeelte van de DSA. Ook de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) krijgt toezichtstaken.”
Rechtszaak tegen X (formerly known as Twitter)
Een voorbeeld waarvoor de EU de DSA kan inzetten biedt de procedure tegen ‘X’ over verspreiding van – volgens de EU – misleidende informatie over de terroristische aanslagen van Hamas tegen Israël.
De Europese Commissie heeft een formele procedure ingeleid om te beoordelen of X (Twitter) mogelijk inbreuk heeft gemaakt op de DSA. X (Twitter) was op 25 april 2023 aangewezen als zeer groot onlineplatform, en moest vier maanden daarna al voldoen aan een aantal verplichtingen van de DSA. De inbreukprocedure is gestart op basis van voorlopig onderzoek.
Lees meer over deze procedure in het persbericht van de Europese Commissie van 18 december 2023. Misschien kan X voor de helderheid worden aangeduid als ‘TSPFNAT’. Dit in navolging van Prince, die zich hernoemde tot ‘The Artist Formerly Known As Prince’ (TAFNAP).
Auteur & Last edit
MdV, 27-05-2024; laatste bewerking 31-05-2024
Digitale Dienstenverordening (DSA)
Zoeken binnen de kennisbank
Lawyrup, jouw gratis kennisbank over burgerlijk (proces)recht!