Verbonden partijen: wie trekt er aan de touwtjes?
In de toelichting op de balans moet op grond van art. 2:381 lid 3 B.W. vermeld worden, welke transacties er zijn aangegaan met ‘verbonden partijen’. Dit zijn partijen, die via die transacties invloed kunnen uitoefenen op of binnen de rechtspersoon. Deze transparantie is wenselijk en noodzakelijk, ook om te voorkomen dat de onderwereld toegang krijgt tot de bovenwereld. Of zicht te houden op beïnvloeding van bedrijven door buitenlandse mogendheden of aan hen gelieerde personen. Voor de beursgenoteerde naamloze vennootschap is op dit vlak een specifieke regeling opgenomen in de wet.
In het licht van de oorlog in Oekraïne en de aan Rusland en Russische bedrijven en personen opgelegde sancties is deze wettelijke regeling extra relevant geworden. Door deze transparantie krijgt het publiek inzicht, welke verbanden er zijn tussen ogenschijnlijk gewone Westerse bedrijven – zoals TUI – en buitenlandse mogendheden en belangenvertegenwoordigers van die mogendheden. De Rus Aleksej Mordasjov – één van de rijkste mannen in Rusland, welke positie hij kreeg toen hij als 20-er eigenaar werd van het Russische staalbedrijf ‘Severstal’ – is voor een derde deel eigenaar en tevens lid van de RvC van TUI. Overigens is hij inmiddels afgetreden (zie Telegraaf ‘Russische eigenaar weg uit RvC TUI’). Het staal voor de raketten op Oekraïense flats en burgers komt dus uit zijn fabrieken. Hij staat nu op de sanctielijst van de EU.
Dit zijn wel dingen die je wilt weten, want in feite is een vliegtuig van TUI voor je leuke vakantiereisje naar Spanje zoiets als het vliegtuig dat in de Twin Towers vloog. Dat wil je liever niet subsidiëren. In de controlepraktijk van MKB ondernemingen ligt er een taak voor de accountant om onderzoek te doen naar dergelijke verbanden met verbonden (je zou ook kunnen zeggen: verboden) partijen. De accountant moet doorvragen. Hiermee kan ook vastgoedfraude, witwassen of financiering van terrorisme worden blootgelegd. Maar denk ook aan het uitlenen van gelden door de penningmeester van een vereniging of stichting aan zichzelf of familie, vaak met als eindresultaat dat dit geld niet meer teruggehaald kan worden.
Accounting standards – richtlijnen voor accountants
De Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie voor Accountants (NBA) heeft een richtlijn gegeven voor dit onderzoek (zie website NBA NV 550) in verband met de Europese ‘Clarity’ richtlijnen. Deze heeft overigens ook een Alert (nr. 45) uitgegeven in verband met de recent wegens de oorlog in Oekraïne opgelegde sancties. De Europese verordening Verordening (EU) 632/2010 geeft ook standaarden voor de verslaglegging in jaarrekeningen. De nader uitgewerkte accountantsregels zijn daar weer op gebaseerd. Zie ook de pagina Bijzondere voorschriften omtrent de toelichting op de jaarrekening.
Voor verenigingen en stichtingen die niet onder Titel 9 van Boek 2 B.W. vallen is in accountantsrichtlijnen een eigen definitie van verbonden partijen gegeven. Daarbij moet worden gedacht aan moeder-, dochter- en zusterrelaties, bijvoorbeeld via aandelenbezit, of andere zeggenschapsrelaties die een partij invloed van betekenis geven over de entiteit, bijvoorbeeld via overeenkomst.
Invloed van personen binnen ondernemingen
Verbonden partijen kunnen – behalve via eigendomsrelaties of overeenkomsten – ook via natuurlijke personen ontstaan. Zoals een interim manager die zowel bij leverancier als afnemer een functie vervult. Of nauwe verwantschap tussen leidinggevenden, zoals echtgenoten of familie. Een belangrijk kenmerk van een verbonden partij is dat deze overheersende zeggenschap kan uitoefenen, de administratieve organisatie/interne beheersing (AO/IB) kan doorbreken of de doelstelling van de te controleren entiteit kan beïnvloeden. Leidend bij het beoordelen daarvan is in hoeverre die invloed een risico vormt voor de onderneming waarvan de jaarrekening wordt opgesteld of gecontroleerd.
Daarbij moet worden gelet op transacties van een significante omvang (in accountantstaal: ‘materiële transacties’), vooral als die buiten de gebruikelijke activiteiten van de onderneming worden afgesloten. Als het bestuur de accountant dergelijke transacties niet heeft gemeld, dan is dit extra reden voor de accountant om door te vragen en nader onderzoek te doen, om verborgen verbanden bloot te leggen ten behoeve van de transparantie in de verslaglegging.
Onderzoek accountant naar transacties met verbonden partijen ter vermelding in de toelichting op de jaarrekening en de Letter of Representation (LoR)
Deze transacties moet worden vermeld in de toelichting van N.V.’s en middelgrote B.V.’s. Het verdient echter ook aanbeveling voor accountants om dit bij andere ondernemingen te doen. Van transacties met verbonden partijen moet – wanneer ze onder niet-normale marktvoorwaarden zijn aangegaan – aangegeven worden:
– met wie ze zijn aangegaan en wat de aard van de relatie is;
– wat het voor transactie betreft;
– andere informatie, zoals welke omvang die heeft en welke impact die heeft op de vermogenspositie van de onderneming.
Kleine en middelgrote rechtspersonen zijn vrijgesteld van bovenstaande vermelding, tenzij er sprake is van een middelgrote naamloze vennootschap.
De regels inzake transacties met verbonden partijen zijn opgenomen in RJ 330 (Raad voor de Jaarverslaggeving) die in overeenstemming zijn gebracht met art. 2:381 lid 3 BW. Behalve deelnemingen zijn ook joint ventures en sleutelpersonen aandachtspunt. In de NBA COS 550 wordt in een toelichting van 40 pagina’s specifiek ingegaan op de wijze waarop de accountant onderzoek moet doen naar verbonden partijen. Daarbij wordt er op gewezen, dat ook normale transacties in de gaten gehouden moeten worden.
Dit heeft goede redenen:
– verbonden partijen kunnen via een uitgebreid en complex geheel van relaties en structuren werkzaam zijn, hetgeen met een toenemende complexiteit van transacties met verbonden partijen gepaard kan gaan;
– waarbij het kan zijn dat informatiesystemen niet in staat zijn die verbanden te zien en het totale saldo van transacties met verbonden personen te tonen.
De accountant moet proberen die verbanden te doorzien en de problemen met de verantwoording van het totaal van relaties het hoofd zien te bieden. Hij moet de nodige informatie opvragen bij het management en kritisch zijn op de verstrekte informatie. Bij significante ongebruikelijke transacties moet hij de documentatie opvragen.
Het belang van transparantie over transacties met verbonden personen
Dat transparantie over dergelijke transacties heel belangrijk is, en zeker ook bij grote ondernemingen, heeft de geschiedenis uitgewezen. Grote boekhoudschandalen hebben geleid tot het faillissement van Enron, en zelfs de crisis rondom de staatsschuld van Griekenland kan worden herleid op ‘creatief boekhouden’. De noodzaak van voldoende toezicht – en daarmee ook transparantie is dus groot. Zie ook het artikel van Nelleke Krol (Loyens & Loeff) in Tijdschrift voor jaarrekeningenrecht (2018).
De EU heeft dit ook onderkend en heeft de Herziene richtlijn aandeelhoudersrechten uitgevaardigd: Richtlijn 2017/828/EU van 17 mei 2017 tot wijziging van Richtlijn 2007/36/EG ter bevordering van de langetermijnbetrokkenheid van aandeelhouders (de zgn. ‘Herziene richtlijn aandeelhoudersrechten’, PbEU 2017, L 132). Hiermee wordt getracht aandeelhouders meer en duurzamer bij ondernemingen betrokken te laten zijn. Onderdeel daarvan is ook het verplichten van meer transparantie. Ter implementatie van deze nieuwe richtlijn is Afd. 8, Titel 4, Boek 2 B.W. toegevoegd, die geldt voor beursgenoteerde N.V.’s. Zie de pagina Transacties met verbonden partijen.
De recente ontwikkelingen rond Oekraïne en met name de Sanctiewet legt nieuwe accenten en extra uitdagingen bij het onderzoek naar transacties met verbonden partijen. Voor grotere ondernemingen zaak dit nog duidelijker in beeld te brengen in de toelichting op de balans en voor accountants zaak om extra kritisch te zijn bij de controle.
MdV, 20-03-2022
Verbonden partijen: wie trekt er aan de touwtjes?
In de toelichting op de balans moet op grond van art. 2:381 lid 3 B.W. vermeld worden, welke transacties er zijn aangegaan met ‘verbonden partijen’. Dit zijn partijen, die via die transacties invloed kunnen uitoefenen op of binnen de rechtspersoon. Deze transparantie is wenselijk en noodzakelijk, ook om te voorkomen dat de onderwereld toegang krijgt tot de bovenwereld. Of zicht te houden op beïnvloeding van bedrijven door buitenlandse mogendheden of aan hen gelieerde personen. Voor de beursgenoteerde naamloze vennootschap is op dit vlak een specifieke regeling opgenomen in de wet.
In het licht van de oorlog in Oekraïne en de aan Rusland en Russische bedrijven en personen opgelegde sancties is deze wettelijke regeling extra relevant geworden. Door deze transparantie krijgt het publiek inzicht, welke verbanden er zijn tussen ogenschijnlijk gewone Westerse bedrijven – zoals TUI – en buitenlandse mogendheden en belangenvertegenwoordigers van die mogendheden. De Rus Aleksej Mordasjov – één van de rijkste mannen in Rusland, welke positie hij kreeg toen hij als 20-er eigenaar werd van het Russische staalbedrijf ‘Severstal’ – is voor een derde deel eigenaar en tevens lid van de RvC van TUI. Overigens is hij inmiddels afgetreden (zie Telegraaf ‘Russische eigenaar weg uit RvC TUI’). Het staal voor de raketten op Oekraïense flats en burgers komt dus uit zijn fabrieken. Hij staat nu op de sanctielijst van de EU.
Dit zijn wel dingen die je wilt weten, want in feite is een vliegtuig van TUI voor je leuke vakantiereisje naar Spanje zoiets als het vliegtuig dat in de Twin Towers vloog. Dat wil je liever niet subsidiëren. In de controlepraktijk van MKB ondernemingen ligt er een taak voor de accountant om onderzoek te doen naar dergelijke verbanden met verbonden (je zou ook kunnen zeggen: verboden) partijen. De accountant moet doorvragen. Hiermee kan ook vastgoedfraude, witwassen of financiering van terrorisme worden blootgelegd. Maar denk ook aan het uitlenen van gelden door de penningmeester van een vereniging of stichting aan zichzelf of familie, vaak met als eindresultaat dat dit geld niet meer teruggehaald kan worden.
Accounting standards – richtlijnen voor accountants
De Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie voor Accountants (NBA) heeft een richtlijn gegeven voor dit onderzoek (zie website NBA NV 550) in verband met de Europese ‘Clarity’ richtlijnen. Deze heeft overigens ook een Alert (nr. 45) uitgegeven in verband met de recent wegens de oorlog in Oekraïne opgelegde sancties. De Europese verordening Verordening (EU) 632/2010 geeft ook standaarden voor de verslaglegging in jaarrekeningen. De nader uitgewerkte accountantsregels zijn daar weer op gebaseerd. Zie ook de pagina Bijzondere voorschriften omtrent de toelichting op de jaarrekening.
Voor verenigingen en stichtingen die niet onder Titel 9 van Boek 2 B.W. vallen is in accountantsrichtlijnen een eigen definitie van verbonden partijen gegeven. Daarbij moet worden gedacht aan moeder-, dochter- en zusterrelaties, bijvoorbeeld via aandelenbezit, of andere zeggenschapsrelaties die een partij invloed van betekenis geven over de entiteit, bijvoorbeeld via overeenkomst.
Invloed van personen binnen ondernemingen
Verbonden partijen kunnen – behalve via eigendomsrelaties of overeenkomsten – ook via natuurlijke personen ontstaan. Zoals een interim manager die zowel bij leverancier als afnemer een functie vervult. Of nauwe verwantschap tussen leidinggevenden, zoals echtgenoten of familie. Een belangrijk kenmerk van een verbonden partij is dat deze overheersende zeggenschap kan uitoefenen, de administratieve organisatie/interne beheersing (AO/IB) kan doorbreken of de doelstelling van de te controleren entiteit kan beïnvloeden. Leidend bij het beoordelen daarvan is in hoeverre die invloed een risico vormt voor de onderneming waarvan de jaarrekening wordt opgesteld of gecontroleerd.
Daarbij moet worden gelet op transacties van een significante omvang (in accountantstaal: ‘materiële transacties’), vooral als die buiten de gebruikelijke activiteiten van de onderneming worden afgesloten. Als het bestuur de accountant dergelijke transacties niet heeft gemeld, dan is dit extra reden voor de accountant om door te vragen en nader onderzoek te doen, om verborgen verbanden bloot te leggen ten behoeve van de transparantie in de verslaglegging.
Onderzoek accountant naar transacties met verbonden partijen ter vermelding in de toelichting op de jaarrekening en de Letter of Representation (LoR)
Deze transacties moet worden vermeld in de toelichting van N.V.’s en middelgrote B.V.’s. Het verdient echter ook aanbeveling voor accountants om dit bij andere ondernemingen te doen. Van transacties met verbonden partijen moet – wanneer ze onder niet-normale marktvoorwaarden zijn aangegaan – aangegeven worden:
– met wie ze zijn aangegaan en wat de aard van de relatie is;
– wat het voor transactie betreft;
– andere informatie, zoals welke omvang die heeft en welke impact die heeft op de vermogenspositie van de onderneming.
Kleine en middelgrote rechtspersonen zijn vrijgesteld van bovenstaande vermelding, tenzij er sprake is van een middelgrote naamloze vennootschap.
De regels inzake transacties met verbonden partijen zijn opgenomen in RJ 330 (Raad voor de Jaarverslaggeving) die in overeenstemming zijn gebracht met art. 2:381 lid 3 BW. Behalve deelnemingen zijn ook joint ventures en sleutelpersonen aandachtspunt. In de NBA COS 550 wordt in een toelichting van 40 pagina’s specifiek ingegaan op de wijze waarop de accountant onderzoek moet doen naar verbonden partijen. Daarbij wordt er op gewezen, dat ook normale transacties in de gaten gehouden moeten worden.
Dit heeft goede redenen:
– verbonden partijen kunnen via een uitgebreid en complex geheel van relaties en structuren werkzaam zijn, hetgeen met een toenemende complexiteit van transacties met verbonden partijen gepaard kan gaan;
– waarbij het kan zijn dat informatiesystemen niet in staat zijn die verbanden te zien en het totale saldo van transacties met verbonden personen te tonen.
De accountant moet proberen die verbanden te doorzien en de problemen met de verantwoording van het totaal van relaties het hoofd zien te bieden. Hij moet de nodige informatie opvragen bij het management en kritisch zijn op de verstrekte informatie. Bij significante ongebruikelijke transacties moet hij de documentatie opvragen.
Het belang van transparantie over transacties met verbonden personen
Dat transparantie over dergelijke transacties heel belangrijk is, en zeker ook bij grote ondernemingen, heeft de geschiedenis uitgewezen. Grote boekhoudschandalen hebben geleid tot het faillissement van Enron, en zelfs de crisis rondom de staatsschuld van Griekenland kan worden herleid op ‘creatief boekhouden’. De noodzaak van voldoende toezicht – en daarmee ook transparantie is dus groot. Zie ook het artikel van Nelleke Krol (Loyens & Loeff) in Tijdschrift voor jaarrekeningenrecht (2018).
De EU heeft dit ook onderkend en heeft de Herziene richtlijn aandeelhoudersrechten uitgevaardigd: Richtlijn 2017/828/EU van 17 mei 2017 tot wijziging van Richtlijn 2007/36/EG ter bevordering van de langetermijnbetrokkenheid van aandeelhouders (de zgn. ‘Herziene richtlijn aandeelhoudersrechten’, PbEU 2017, L 132). Hiermee wordt getracht aandeelhouders meer en duurzamer bij ondernemingen betrokken te laten zijn. Onderdeel daarvan is ook het verplichten van meer transparantie. Ter implementatie van deze nieuwe richtlijn is Afd. 8, Titel 4, Boek 2 B.W. toegevoegd, die geldt voor beursgenoteerde N.V.’s. Zie de pagina Transacties met verbonden partijen.
De recente ontwikkelingen rond Oekraïne en met name de Sanctiewet legt nieuwe accenten en extra uitdagingen bij het onderzoek naar transacties met verbonden partijen. Voor grotere ondernemingen zaak dit nog duidelijker in beeld te brengen in de toelichting op de balans en voor accountants zaak om extra kritisch te zijn bij de controle.
MdV, 20-03-2022