Inleiding levensonderhoud

In Titel 17 van Boek 1 B.W. is de verplichting tot levensonderhoud (of alimentatie) geregeld. Deze kent twee afdelingen:

1. Algemene bepalingen levensonderhoud (art. 1:392 B.W. t/m art. 1:403 B.W.);
2. Levensonderhoud minderjarige kinderen (art. 1:404 B.W. t/m art. 408 B.W.);

Levensonderhoud en alimentatie

De regeling van de onderhoudsverplichting geldt enerzijds ten aanzien van elkaar als echtgenoten (of geregistreerd partners) en daarnaast jegens de kinderen in het gezin. Doorgaans gaat dat vanzelf binnen de gezamenlijke huishouding.

En daarnaast in geval van echtscheiding gedurende een bepaalde tijd jegens de ex-partner en de minderjarige kinderen, door het betalen van alimentatie. Deels ook voor studerende kinderen.

Rapport Alimentatienormen en Expertgroep Alimentatie

De Rechtspraak heeft een zgn. Expertgroep Alimentatie in het leven geroepen, die aanbevelingen ontwikkelt voor de vaststelling van de wettelijke maatstaven behoefte en draagkracht. Deze normen worden gepubliceerd in het zgn. Rapport Alimentatienormen. Het rapport ziet alleen op de wijze van berekening van alimentatie, niet op andere vraagstukken zoals de duur van de alimentatieverplichting of de gevolgen die de rechter verbindt aan het niet verstrekken van de voor de berekening benodigde gegevens.

De Expertgroep Alimentatie bestaat uit – door ieder gerecht afgevaardigde – familierechters die zich bezighouden met alimentatiezaken. Zie de pagina over de alimentatienormen op de website van de Rechtspraak.

In de toelichting in het rapport wordt ingegaan op de historie van dit rapport (eerder ook wel bekend als de Trema-normen):

“Het rapport Alimentatienormen, voor het eerst gepubliceerd in 1979, heeft in de praktijk
een ruime toepassing gevonden. In dit rapport zijn sindsdien de diverse aanbevelingen
en rapporten die de Werkgroep alimentatienormen van de NVvR in de loop van de jaren
heeft gepubliceerd in één uitgave bijeengevoegd. Inmiddels is de Werkgroep
alimentatienormen overgegaan in de Expertgroep Alimentatie. Periodiek, zo mogelijk in
januari en juli van ieder jaar, wordt een actuele versie van het rapport gepubliceerd,
laatstelijk in januari 2020. Het doel van het rapport is het leveren van een bijdrage aan
de voorspelbaarheid en rechtszekerheid van de rechtspraak in alimentatiezaken.”

Het Rapport Alimentatienormen wordt regelmatig aangepast aan nieuwe ontwikkelingen in de regelgeving en jurisprudentie. De aanbevelingen zijn geen wet in de zin van art. 79 RO. Zie ook de pagina Wet Rechterlijke Organisatie. Rechters en partijen kunnen daar in individuele zaken dan ook van afwijken.

Wijzigingen Rapport Alimentatienormen 2024

Op 21 november 2023 presenteerde de (scheidend) voorzitter van de Expertgroep, mr. dr. K.M. Braun, de nieuwste versie van het rapport. Zie ook het nieuwsbericht op de website van INA.

In de toelichting in de voorlopige versie van het Rapport Alimentatienormen november 2023 (concept voor 2024) wordt opgesomd welke wijzigingen er zijn doorgevoerd:

“Vanaf 2024 geldt een nieuwe versie van het rapport Alimentatienormen. Inhoudelijk is er vrijwel niets gewijzigd. Wel is het rapport volledig herschreven en is de opbouw van het document grondig herzien. De nieuwe versie van het rapport wordt begin 2024 gepubliceerd. Tot die tijd is de huidige, onderstaande versie van het rapport van kracht.

Op een kleine uitzondering na zijn de aanbevelingen in het Rapport alimentatienormen niet gewijzigd. De enige inhoudelijke wijziging is dat in het herschreven rapport de aanbevelingen voor niet-verwijtbare en niet-vermijdbare lasten en de aanvaardbaarheidstoets naast kinderalimentatie ook gelden voor partneralimentatie. Wel is de opbouw van het rapport grondig herzien en hebben wij getracht de tekst toegankelijker te maken. Deze versie (november 2023) is alleen bedoeld om gebruikers in de gelegenheid te stellen kennis te maken met het vernieuwde rapport.

…

Het rapport is uitdrukkelijk niet bedoeld als handboek voor alles wat met alimentatie te
maken heeft. Voor onderwerpen die buiten de reikwijdte van de begrippen behoefte en
draagkracht en het aan de hand daarvan berekenen van alimentatie vallen, zoals de duur
van alimentatie en de gevolgen van het ontbreken van benodigde financiële gegevens doet
de expertgroep geen aanbevelingen. Die onderwerpen komen daarom in dit rapport niet
aan bod. Als een vraag daarover voorligt, zal de rechter een op het geval toegesneden
oordeel geven.”

Wijzigingen Rapport Alimentatienormen 2023

In de toelichting op het Rapport Alimentatienormen 2023 wordt opgesomd welke wijzigingen er zijn doorgevoerd:

“In het rapport zijn, naast kleinere aanpassingen van ondergeschikt belang, de volgende
aanpassingen doorgevoerd:

• De vaststelling van de draagkracht voor kinderalimentatie en partneralimentatie wordt zoveel
  mogelijk gelijkgetrokken. Bij zowel kinderalimentatie als partneralimentatie zal volgens deze
  nieuwe aanbevelingen gerekend worden met een woonbudget van 30 procent van het
  netto inkomen. De zogenoemde jus-vergelijking verandert in een vergelijking van de
  bedragen die partijen na betaling van alimentatie feitelijk te besteden hebben.
  De expertgroep adviseert deze aanbevelingen toe te passen in zaken die na 1 januari
  2023 op zitting worden behandeld en waarbij de ingangsdatum van de (gewijzigde)
  alimentatie op of na 1 januari 2023 ligt.
• In de tabellen eigen aandeel van ouders in de kosten van kinderen zijn de eerste
  twee kolommen vervallen. De inkomens die genoemd werden in deze twee
  kolommen liggen onder het sociaal minimum voor een gezin met kinderen.
• In de tabellen eigen aandeel wordt vanaf 2023 gerekend met een gemiddeld
  bedrag aan te ontvangen kinderbijslag. Het puntensysteem is daarmee vervallen.
• In paragraaf 3.2. doet de expertgroep een aanbeveling voor het bepalen van de
  aanvullende behoef te (dat is de behoef te minus het bedrag waarmee de
  gerechtigde tot partneralimentatie zelf in het levensonderhoud kan voorzien) als
  die gerechtigde een aandeel in de kosten van kinderen heef t. Voor het bepalen van
  de aanvullende behoef te van de onderhoudsgerechtigde beveelt de expertgroep
  aan om op zijn/haar (redelijkerwijs te verwerven) netto inkomen zijn/haar aandeel
  in de kosten van kinderen in mindering te brengen voor zover dat aandeel meer is
  dan het kindgebonden budget.
• De reiskosten woon-werkverkeer op pagina 36 zijn verhoogd van € 0,125 naar
  € 0,19 per kilometer.
  
  Zoals altijd wordt aanbevolen kennis te nemen van het rapport ‘kosten van kinderen ten
  behoeve van vaststelling kinderalimentatie’ dat in 1994 voor het eerst is gepubliceerd.
  Dat rapport is nog steeds relevant, zij het dat de daarin genoemde percentages kosten
  van kinderen inmiddels door een onderzoek uit 2018 achterhaald zijn. Het rapport is te
  vinden in het archief op de pagina van de Expertgroep Alimentatie (onder ‘overig’).

Zie over de wijzigingen in 2023 ook het blog op de website van Hans Advocaten.

Indexering van alimentatieverplichtingen

De alimentatie wordt jaarlijks door de Minister voor rechtsbescherming geïndexeerd. In 2023 is het indexeringspercentage 3,4%. In 2024 geldt een fors hoger percentage, namelijk 6,2%. Zie de website van de overheid. Zie ook de Beschikking van de Minister van 20 oktober 2023.

Auteur & Last edit

[MdV, 14-12-2020; laatste bewerking 25-11-2023]