Verkrijging en verlies door verjaring (Afd. 3, Titel 4, Boek 3 B.W.)
Inleiding verkrijging en verlies door verjaring
In Afd. 3, Titel 4 Boek 3 B.W. is de verkrijging en het verlies van goederen door verjaring geregeld (art. 3:99 t/m 3:106 B.W.).
Verkrijgende verjaring van niet-registergoederen
Art. 3:99 lid 1 B.W. bepaalt, dat rechten op roerende zaken die niet-registergoederen zijn, en rechten aan toonder of order, respectievelijk andere goederen, door een bezitter te goeder trouw worden verkregen door een onafgebroken bezit van 3 jaren, respectievelijk 10 jaren.
Vereisten voor verkrijgende verjaring
Daarmee zijn de 3 vereisten voor deze verjaring gegeven:
– de gebruiker moet de grond (onafgebroken) in bezit hebben genomen;
– deze bezitter dient te goeder trouw te zijn;
– de wettelijke termijn van tien jaar moet zijn voltooid.
Goede trouw wordt bij verkrijgende verjaring niet snel aangenomen
Voor goede trouw is noodzakelijk dat de nodige zorgvuldigheid is betracht om een verkeerde voorstelling van zaken te voorkomen (art. 3:11 B.W.). Zie ook de pagina Begripsbepalingen.
Verder bepaalt art. 3:23 B.W. dat degeen die zich op verjaring wil beroepen niet te goeder trouw is als een persoon door de openbare registers te bekijken, kon weten dat hij niet de eigenaar is van de zaak. Zie ook de pagina Inschrijvingen registergoederen.
Verkrijgende verjaring wordt door de rechter ambtshalve getoetst
Uit de hieronder vermelde uitspraak van Hof Den Bosch (plat dak is geen dakterras) (r.o. 4.7) blijkt ook, dat de rechter de verkrijgende verjaring – anders dan de bevrijdende verjaring – op grond van art. 25 Rv. ambtshalve dient vast te stellen. Terwijl bij bevrijdende verjaring de rechter zich daar alleen over kan uitspreken als een partij zich bij wijze van verweer op verjaring beroept.
Vereisten voor inbezitneming leidend tot verkrijgende verjaring
Voor inbezitname geldt (zie ook: Bezit en houderschap):
– de feitelijke situatie is doorslaggevend;
– houderschap (houden voor een ander i.p.v. voor zichzelf) is niet voldoende;
– de gebruiker moet de grond voor zichzelf zijn gaan houden; (zie ook art. 3:113 BW)
Bij een overdracht eindigt in beginsel de goede trouw tenzij de nieuwe partij achteraf kan aantonen dat ook hij te goeder trouw was. Die nieuwe partij had namelijk een onderzoeksplicht op het moment dat hij de grond verkreeg.
Verkrijgende verjaring door bezit kan ook betrekking hebben op een erfdienstbaarheid, zoals het hebben van een dakterras. Zie Hof Den Bosch 31 mei 2005 (plat dak is geen dakterras). Het Hof overwoog (r.o. 4.8):
“Uit hetgeen onder 4.4 t/m 4.6 is overwogen volgt dat [geïntimeerde] het platte dak van de uitbouw tot begin 2003 niet heeft gebruikt als dakterras. Er is dus geen sprake geweest van bezit van een dakterras en [geïntimeerde] kan dan ook niet door verjaring een erfdienstbaarheid tot het hebben van een dakterras binnen twee meter van de grenslijn hebben verkregen. Daarvoor is immers bezit gedurende tien jaren (artikel 3:99 BW) dan wel twintig jaren (artikel 3:306 juncto 3:105 BW) vereist en daaraan is niet voldaan.”
Onafgebroken bezit is niet vereist voor verkrijgende verjaring
Bij bevrijdende verjaring hoeft het bezit niet onafgebroken door de betrokkene (of zijn rechtsvoorgangers) te zijn uitgeoefend. Degene, die twintig jaar na het bezitsverlies van het perceel door de eigenaar, bezitter is, wordt door bevrijdende verjaring eigenaar van het perceel. De verjaringstermijn kan dus al beginnen voordat er sprake is van bezit. Het gaat namelijk om het aanvangsmoment van het verlies van het bezit door de eigenaar.
De verjaringstermijn begint op de dag, volgende op die (1) waarop een niet-rechthebbende bezitter is geworden of (2) de opheffing gevorderd kon worden van een onrechtmatige toestand waarvan het bezit de voortzetting vormt (art. 3:314 lid 1 B.W.). Zie ook de pagina Verjaring en stuiting.
In Hof Amsterdam 27 mei 2008 (steiger Vinkeveen) gaat het Hof ook in op de vraag, of is voldaan aan de eisen van het bezit leidend tot verkrijgende verjaring (van een erfdienstbaarheid). Daarbij gaat het Hof ook in op het overgangsrecht (r.o. 4.6 en 4.7).
Verkrijging door extinctieve of bevrijdende verjaring
Verkrijging van grond is ook mogelijk door extinctieve verjaring (ook wel: bevrijdende verjaring) volgens art. 3:105 BW:
Lid 1: Hij die een goed bezit op het tijdstip waarop de verjaring van de rechtsvordering strekkende tot beëindiging van het bezit wordt voltooid, verkrijgt dat goed, ook al was zijn bezit niet te goeder trouw.
Daarmee zijn de vereisten voor deze verjaring gegeven:
– de gebruiker moet de grond bezitten;
– op het moment dat de verjaring is voltooid (volgens art. 3:306 BW na 20 jaar);
– en volgens lid 2 leidt onvrijwillig verlies van dat bezit niet tot bezitsverlies indien, dat bezit binnen 1 jaar, of uit hoofde van een binnen dat jaar ingestelde rechtsvordering, terug verkregen is.
In het arrest HR 24 februari 2017 (Gemeente Heusden) heeft de Hoge Raad beslist, dat een bezitter te kwader trouw weliswaar de eigendom verkrijgt, maar dat de eigenaar die daarmee de eigendom verliest een vordering kan instellen tot het terugleveren van de grond. Dit op basis van het – ter uitleg van dat oordeel in het obiter dictum van de Hoge Raad in r.o. 3.7.1 e.v. – leerstuk van de ‘voortdurende onrechtmatige daad’.
Dit geldt wel alleen bij de bezitter te kwader trouw. De Hoge Raad overweegt in r.o. 3.7.4:
“(a) De bezitter kan in een dergelijke procedure, indien die betrekking heeft op een onroerende zaak, de benadeelde in de regel niet, bij wijze van eigen schuld (art. 6:101 BW) of ten betoge dat causaal verband ontbreekt, tegenwerpen dat deze heeft nagelaten regelmatig onderzoek te doen naar eventuele inbezitnemingen van zijn zaak door onbevoegden. Van een grondeigenaar kan niet worden verlangd dat hij zijn percelen periodiek op bezitsinbreuken controleert als daarvoor geen concrete aanleiding bestaat – in het bijzonder niet voor zover die percelen moeilijk begaanbaar of moeilijk toegankelijk zijn – op straffe van het verval of de beperking van zijn aanspraken op schadevergoeding jegens degenen die hem toebehorende grond wederrechtelijk in bezit mochten hebben genomen. Daarom kan het achterwege laten van dergelijke periodieke inspecties in de regel niet worden aangemerkt als een aan de eigenaar toerekenbare omstandigheid waarvan het verlies van de eigendom mede het gevolg is.
(b) De zojuist bedoelde vordering is onderworpen aan verjaring op de voet van art. 3:310 lid 1 BW. Voor zover de schade waarvan de benadeelde vergoeding wenst, bestaat in het verlies van zijn eigendom, neemt de vijfjarige verjaringstermijn ingevolge die bepaling een aanvang op het moment dat de benadeelde bekend is met zijn eigendomsverlies (en met de daarvoor aansprakelijke persoon), en is de verjaring in elk geval voltooid twintig jaar na de voltooiing van de verjaring van art. 3:314 lid 2 BW, zijnde de gebeurtenis waardoor de schade – het verlies van de eigendom – is veroorzaakt, alles onverminderd eventuele stuiting van die verjaring.”
Ook Hof Den Haag 26 mei 2009 (strook op erfgrens in Oegstgeest) was de vraag aan de orde, of er sprake was van verkrijging door bevrijdende verjaring van een strook grond tussen twee erven, doordat er 20 jaren waren verstreken. Het Hof oordeelt – anders dan de rechtbank – van niet en wijst de vorderingen af.
Goede trouw maakt het verschil
Het voornaamste verschil tussen art. 3:99 B.W. en art. 3:105 BW is de aan- of afwezigheid van goede trouw. De goede trouw dient aan de hand van de omstandigheden van het geval te worden aangetoond. Indien te goeder trouw geldt een verjaringstermijn van tien jaar; indien niet te goeder trouw een verjaringstermijn van twintig jaar.
Auteur & Last edit
[MJN, 28-06-2017; laatste bewerking MdV 21-09-2022]
Verkrijging en verlies door verjaring (Afd. 3, Titel 4, Boek 3 B.W.)
Verkrijging en verlies door verjaring (Afd. 3, Titel 4, Boek 3 B.W.)
Inleiding verkrijging en verlies door verjaring
In Afd. 3, Titel 4 Boek 3 B.W. is de verkrijging en het verlies van goederen door verjaring geregeld (art. 3:99 t/m 3:106 B.W.).
Verkrijgende verjaring van niet-registergoederen
Art. 3:99 lid 1 B.W. bepaalt, dat rechten op roerende zaken die niet-registergoederen zijn, en rechten aan toonder of order, respectievelijk andere goederen, door een bezitter te goeder trouw worden verkregen door een onafgebroken bezit van 3 jaren, respectievelijk 10 jaren.
Vereisten voor verkrijgende verjaring
Daarmee zijn de 3 vereisten voor deze verjaring gegeven:
– de gebruiker moet de grond (onafgebroken) in bezit hebben genomen;
– deze bezitter dient te goeder trouw te zijn;
– de wettelijke termijn van tien jaar moet zijn voltooid.
Goede trouw wordt bij verkrijgende verjaring niet snel aangenomen
Voor goede trouw is noodzakelijk dat de nodige zorgvuldigheid is betracht om een verkeerde voorstelling van zaken te voorkomen (art. 3:11 B.W.). Zie ook de pagina Begripsbepalingen.
Verder bepaalt art. 3:23 B.W. dat degeen die zich op verjaring wil beroepen niet te goeder trouw is als een persoon door de openbare registers te bekijken, kon weten dat hij niet de eigenaar is van de zaak. Zie ook de pagina Inschrijvingen registergoederen.
Verkrijgende verjaring wordt door de rechter ambtshalve getoetst
Uit de hieronder vermelde uitspraak van Hof Den Bosch (plat dak is geen dakterras) (r.o. 4.7) blijkt ook, dat de rechter de verkrijgende verjaring – anders dan de bevrijdende verjaring – op grond van art. 25 Rv. ambtshalve dient vast te stellen. Terwijl bij bevrijdende verjaring de rechter zich daar alleen over kan uitspreken als een partij zich bij wijze van verweer op verjaring beroept.
Vereisten voor inbezitneming leidend tot verkrijgende verjaring
Voor inbezitname geldt (zie ook: Bezit en houderschap):
– de feitelijke situatie is doorslaggevend;
– houderschap (houden voor een ander i.p.v. voor zichzelf) is niet voldoende;
– de gebruiker moet de grond voor zichzelf zijn gaan houden; (zie ook art. 3:113 BW)
Bij een overdracht eindigt in beginsel de goede trouw tenzij de nieuwe partij achteraf kan aantonen dat ook hij te goeder trouw was. Die nieuwe partij had namelijk een onderzoeksplicht op het moment dat hij de grond verkreeg.
Verkrijgende verjaring door bezit kan ook betrekking hebben op een erfdienstbaarheid, zoals het hebben van een dakterras. Zie Hof Den Bosch 31 mei 2005 (plat dak is geen dakterras). Het Hof overwoog (r.o. 4.8):
“Uit hetgeen onder 4.4 t/m 4.6 is overwogen volgt dat [geïntimeerde] het platte dak van de uitbouw tot begin 2003 niet heeft gebruikt als dakterras. Er is dus geen sprake geweest van bezit van een dakterras en [geïntimeerde] kan dan ook niet door verjaring een erfdienstbaarheid tot het hebben van een dakterras binnen twee meter van de grenslijn hebben verkregen. Daarvoor is immers bezit gedurende tien jaren (artikel 3:99 BW) dan wel twintig jaren (artikel 3:306 juncto 3:105 BW) vereist en daaraan is niet voldaan.”
Onafgebroken bezit is niet vereist voor verkrijgende verjaring
Bij bevrijdende verjaring hoeft het bezit niet onafgebroken door de betrokkene (of zijn rechtsvoorgangers) te zijn uitgeoefend. Degene, die twintig jaar na het bezitsverlies van het perceel door de eigenaar, bezitter is, wordt door bevrijdende verjaring eigenaar van het perceel. De verjaringstermijn kan dus al beginnen voordat er sprake is van bezit. Het gaat namelijk om het aanvangsmoment van het verlies van het bezit door de eigenaar.
De verjaringstermijn begint op de dag, volgende op die (1) waarop een niet-rechthebbende bezitter is geworden of (2) de opheffing gevorderd kon worden van een onrechtmatige toestand waarvan het bezit de voortzetting vormt (art. 3:314 lid 1 B.W.). Zie ook de pagina Verjaring en stuiting.
In Hof Amsterdam 27 mei 2008 (steiger Vinkeveen) gaat het Hof ook in op de vraag, of is voldaan aan de eisen van het bezit leidend tot verkrijgende verjaring (van een erfdienstbaarheid). Daarbij gaat het Hof ook in op het overgangsrecht (r.o. 4.6 en 4.7).
Verkrijging door extinctieve of bevrijdende verjaring
Verkrijging van grond is ook mogelijk door extinctieve verjaring (ook wel: bevrijdende verjaring) volgens art. 3:105 BW:
Lid 1: Hij die een goed bezit op het tijdstip waarop de verjaring van de rechtsvordering strekkende tot beëindiging van het bezit wordt voltooid, verkrijgt dat goed, ook al was zijn bezit niet te goeder trouw.
Daarmee zijn de vereisten voor deze verjaring gegeven:
– de gebruiker moet de grond bezitten;
– op het moment dat de verjaring is voltooid (volgens art. 3:306 BW na 20 jaar);
– en volgens lid 2 leidt onvrijwillig verlies van dat bezit niet tot bezitsverlies indien, dat bezit binnen 1 jaar, of uit hoofde van een binnen dat jaar ingestelde rechtsvordering, terug verkregen is.
In het arrest HR 24 februari 2017 (Gemeente Heusden) heeft de Hoge Raad beslist, dat een bezitter te kwader trouw weliswaar de eigendom verkrijgt, maar dat de eigenaar die daarmee de eigendom verliest een vordering kan instellen tot het terugleveren van de grond. Dit op basis van het – ter uitleg van dat oordeel in het obiter dictum van de Hoge Raad in r.o. 3.7.1 e.v. – leerstuk van de ‘voortdurende onrechtmatige daad’.
Dit geldt wel alleen bij de bezitter te kwader trouw. De Hoge Raad overweegt in r.o. 3.7.4:
“(a) De bezitter kan in een dergelijke procedure, indien die betrekking heeft op een onroerende zaak, de benadeelde in de regel niet, bij wijze van eigen schuld (art. 6:101 BW) of ten betoge dat causaal verband ontbreekt, tegenwerpen dat deze heeft nagelaten regelmatig onderzoek te doen naar eventuele inbezitnemingen van zijn zaak door onbevoegden. Van een grondeigenaar kan niet worden verlangd dat hij zijn percelen periodiek op bezitsinbreuken controleert als daarvoor geen concrete aanleiding bestaat – in het bijzonder niet voor zover die percelen moeilijk begaanbaar of moeilijk toegankelijk zijn – op straffe van het verval of de beperking van zijn aanspraken op schadevergoeding jegens degenen die hem toebehorende grond wederrechtelijk in bezit mochten hebben genomen. Daarom kan het achterwege laten van dergelijke periodieke inspecties in de regel niet worden aangemerkt als een aan de eigenaar toerekenbare omstandigheid waarvan het verlies van de eigendom mede het gevolg is.
(b) De zojuist bedoelde vordering is onderworpen aan verjaring op de voet van art. 3:310 lid 1 BW. Voor zover de schade waarvan de benadeelde vergoeding wenst, bestaat in het verlies van zijn eigendom, neemt de vijfjarige verjaringstermijn ingevolge die bepaling een aanvang op het moment dat de benadeelde bekend is met zijn eigendomsverlies (en met de daarvoor aansprakelijke persoon), en is de verjaring in elk geval voltooid twintig jaar na de voltooiing van de verjaring van art. 3:314 lid 2 BW, zijnde de gebeurtenis waardoor de schade – het verlies van de eigendom – is veroorzaakt, alles onverminderd eventuele stuiting van die verjaring.”
Ook Hof Den Haag 26 mei 2009 (strook op erfgrens in Oegstgeest) was de vraag aan de orde, of er sprake was van verkrijging door bevrijdende verjaring van een strook grond tussen twee erven, doordat er 20 jaren waren verstreken. Het Hof oordeelt – anders dan de rechtbank – van niet en wijst de vorderingen af.
Goede trouw maakt het verschil
Het voornaamste verschil tussen art. 3:99 B.W. en art. 3:105 BW is de aan- of afwezigheid van goede trouw. De goede trouw dient aan de hand van de omstandigheden van het geval te worden aangetoond. Indien te goeder trouw geldt een verjaringstermijn van tien jaar; indien niet te goeder trouw een verjaringstermijn van twintig jaar.
Auteur & Last edit
[MJN, 28-06-2017; laatste bewerking MdV 21-09-2022]
Verkrijging en verlies door verjaring (Afd. 3, Titel 4, Boek 3 B.W.)
Zoeken binnen de kennisbank
Lawyrup, jouw gratis kennisbank over burgerlijk (proces)recht!