Algemene bepalingen niet-nakoming verbintenis (Par. 1)

De Hoge Raad citeert (in r.o. 3.2.3) het Hof, waar het overwoog:

“Het hof heeft voor recht verklaard dat SNR toerekenbaar is tekortgeschoten in de nakoming van de studieovereenkomsten met verweerders in cassatie (de studenten, MdV) en uit dien hoofde aansprakelijk is jegens hen voor de daaruit voortvloeiende schade, en heeft SNR veroordeeld tot betaling van schadevergoeding op te maken bij staat. Daartoe heeft het hof in zijn tussenarrest als volgt overwogen.

SNR is door het niet verlenen (althans door het eerst verlenen en daarna intrekken) van de MA-graad tekortgeschoten in de nakoming van de overeenkomsten met de studenten. Tenzij die tekortkoming niet aan haar kan worden toegerekend, is SNR op grond van art. 6:74 BW verplicht de schade die de studenten als gevolg daarvan lijden te vergoeden. De stelplicht en bewijslast terzake van het ontbreken van de toerekenbaarheid rusten op SNR. (rov. 4.6)

SNR heeft betoogd dat de tekortkoming haar niet valt te verwijten, althans niet voor haar risico komt, omdat zij in de onzekere periode rond de wijziging van de WHW per 1 september 2002 en het daaruit voortvloeiende verbod aan niet-universitaire masteropleidingen om de MA-graad te verlenen, in onzekerheid verkeerde over de titel die aan afgestudeerden van de opleiding mocht worden verleend. De onzekerheid omtrent de te verlenen graad kan echter geen rechtvaardiging vormen voor het feit dat SNR de (in de hiervoor in 3.1 onder (vii) genoemde brief van 24 september 2004 besloten liggende) toezeggingen aan [verweerders] heeft gedaan, maar had SNR er juist van moeten weerhouden die toezeggingen aan de studenten te doen, althans had haar ertoe moeten bewegen op dit punt een voldoende duidelijk voorbehoud te maken. (rov. 4.8)

SNR heeft ook overigens geen concrete feiten en omstandigheden gesteld waaruit kan worden afgeleid dat haar niet kan worden verweten dat zij de bedoelde toezeggingen aan de studenten heeft gedaan, althans dat de niet-nakoming van die toezeggingen niet voor haar rekening zou moeten komen. De stelling van SNR dat zij is afgegaan op hetgeen de DVC haar had medegedeeld omtrent de bevoegdheid om de MA-graad aan de studenten van de cohorten I t/m III te verlenen, is daarvoor onvoldoende. Met de wijziging van de WHW per 1 september 2002 en de invoering van het bachelor-masterstelsel in Nederland bestond voor SNR een belangrijke indicatie om aan te nemen dat zij als instelling van hoger beroepsonderwijs niet bevoegd was de MA-titel toe te kennen. SNR heeft niet, althans in onvoldoende mate toegelicht dat en om welke reden zij bij het aangaan van de overeenkomsten met de studenten en de in dat kader nog in september 2004 aan de studenten gedane toezeggingen niet van de consequenties van de (naderende) wetgeving op de hoogte was of heeft kunnen zijn. Het lag op de weg van SNR zich daarvan wel op de hoogte te stellen, zeker nu zij zich voor het eerst in dit opleidingssegment begaf. (rov. 4.9)

Nu vaststaat dat belangrijke indicaties bestonden op grond waarvan aan de informatie van de DVC op zijn minst kon worden getwijfeld, lag het op de weg van SNR om niet op de van de DVC verkregen informatie af te gaan zonder ook zelf voldoende inspanning en zorgvuldigheid te betrachten om de juistheid van die informatie te verifiëren. SNR heeft aangevoerd dat de NVAO pas met ingang van 1 januari 2005 (in de per die datum gewijzigde WHW) als accreditatieorgaan met name werd genoemd en in de periode tussen 1 september 2002 en 1 januari 2005 slechts in oprichting was, zodat SNR er ook daarom vanuit is gegaan dat tot die tijd de DVC-accreditaties gelding bleven behouden. Tegen de achtergrond van de hiervoor geschetste uitgangspunten van de per 1 september 2002 gewijzigde WHW en het daarin duidelijk vastlegde onderscheid tussen graden in het wo-onderwijs en het hbo-onderwijs, zijn deze stellingen, wat daar ook van zij, onvoldoende om aan te nemen dat SNR op dit punt niet tot enig (nader) onderzoek was gehouden. (rov. 4.10)”.

De Hoge Raad overwoog, dat:

“van een “aan de huurder toe te rekenen omstandigheid” in de zin van het tweede lid van dat artikel onder meer ook dan sprake is indien het gaat om een omstandigheid die ingevolge art. 6:75 BW krachtens in het verkeer geldende opvattingen voor rekening van de huurder komt. Wat betreft dit laatste heeft het hof in rov. 4.2, gelezen in samenhang met rov. 4.7 en 4.8, voorts terecht geoordeeld dat de in teleurstellende bezoekersaantallen tot uiting komende nadelen die verbonden blijken te zijn aan de opzet en ligging van een (nieuw) winkelcentrum – in dit geval: verdiept, aan de voet van het oude sociëteitsgebouw, op enige afstand van de uiteinden van Utrechtsestraat en Arnhemsestraat en dus zonder bestaande passantenstroom – naar verkeersopvattingen in beginsel voor rekening van de huurders komen”.

In feite wordt hiermee het omgekeerde vastgesteld, dat deze omstandigheden niet als een tekortkoming aan de verhuurder kunnen worden toegerekend.

De Hoge Raad overweegt (r.o. 3.6):

“Bij de beoordeling van de vraag of eiseres (de wederverkoper van Biofer, MdV) gehouden is de door de rozenkwekerij geleden schade te vergoeden heeft als uitgangspunt te gelden dat het ijzerchelaat door de verontreiniging met Ethimiduron niet aan de overeenkomst beantwoordde. Er is derhalve sprake van een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst, die ingevolge art. 6:74 BW tot schadevergoeding verplicht, tenzij de tekortkoming de schuldenaar niet kan worden toegerekend. Nu in cassatie (…) ervan moet worden uitgegaan dat de wederverkoper het ijzerchelaat niet zelf heeft geproduceerd, dat het gaat om een gebrek dat geheel buiten haar toedoen is ontstaan en dat zij kende noch behoorde te kennen, zodat de tekortkoming niet aan haar schuld is te wijten, terwijl de tekortkoming evenmin krachtens de wet of een rechtshandeling voor haar rekening komt, moet, zoals het Hof met juistheid heeft overwogen, de vraag of zij aan de wederverkoper moet worden toegerekend, worden beantwoord aan de hand van de in het verkeer geldende opvattingen (art. 6:75).

De verkeersopvattingen brengen mee dat in een geval als het onderhavige een tekortkoming bestaande in een gebrek van een verkocht product in beginsel voor rekening van de verkoper komt, ook als deze het gebrek kende noch behoorde te kennen. Dit zal slechts anders kunnen zijn in geval van, door de verkoper zo nodig te bewijzen, bijzondere omstandigheden. Het bestaan van dergelijke bijzondere omstandigheden, waarop in het onderhavige geval overigens geen beroep is gedaan, zal niet snel mogen worden aangenomen. Dit een en ander vindt ook steun in de parlementaire geschiedenis van het te dezen niet toepasselijke, immers voor consumentenkoop geldende art. 7:24 (vgl. hetgeen daaromtrent is weergegeven in de conclusie van de Advocaat-Generaal Hartkamp onder 9, met name noot 5).

Voor zover het middel onder 7 klaagt dat de door het Hof aanvaarde regel een feitelijke risicoaansprakelijkheid voor de leverancier van “industrieel vervaardigde zaken” introduceert, miskent het dat volgens het uitgangspunt van art. 6:74 deze leverancier aansprakelijk is, tenzij de tekortkoming hem op de voet van art. 6:75, onder meer krachtens in het verkeer geldende opvattingen, niet kan worden toegerekend. Evenmin valt in te zien waarom deze regel op gespannen voet zou staan met de regeling van de productenaansprakelijkheid, die niet op contractuele aansprakelijkheid maar op aansprakelijkheid uit de wet betrekking heeft, en de daarmee verband houdende regeling van art. 7:24 lid 2. Aan de in deze bepaling neergelegde regeling van de aansprakelijkheid van de leverancier in geval van consumentenkoop ligt de gedachte ten grondslag dat hij, anders dan in een geval als het onderhavige, zijn aansprakelijkheid jegens de consument niet kan beperken of uitsluiten.”

De Hoge Raad wijst het cassatieberoep af, overwegende (r.o. 3.3.2 en 3.3.3):

“Gelet op de bewoordingen van art. 1602 BW, zoals die luidden tot 1 januari 1992 en de totstandkomingsgeschiedenis van de tekst zoals deze vanaf die datum geldt, een en ander als weergegeven in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 7, moet worden aangenomen dat art. 7A:1602 (oud) BW – thans 7:219 BW – aansprakelijkheid vestigt van de huurder jegens de verhuurder voor schade, toegebracht aan het gehuurde door derden die met goedvinden van de huurder het gehuurde gebruiken, dan wel zich met diens goedvinden op het gehuurde bevinden. Deze bepaling brengt echter niet mee dat een verzoek tot beëindiging van een opgezegde huurovereenkomst als bedoeld in art. 7A:1623c lid 2 (oud), reeds toewijsbaar is op de enkele grond dat personen die met goedvinden van de huurder het gehuurde gebruiken of zich daarop bevinden, gedragingen hebben verricht die weliswaar niet tot schade aan het gehuurde hebben geleid, maar die, als zij zouden zijn verricht door de huurder, in strijd zouden zijn met diens verplichting zich als een goed huurder te gedragen en bovendien voldoende ernstig zijn om beëindiging van de opgezegde huurovereenkomst te rechtvaardigen. Beslissend is of geoordeeld moet worden dat de huurder zich, in het licht van die gedragingen, zelf niet als een goed huurder heeft gedragen. Bij de beantwoording van de vraag of hiervan sprake is, dient de rechter rekening te houden met alle omstandigheden van het geval, waaronder de vraag of er een voldoende verband bestaat tussen die gedragingen en het gebruik van het gehuurde. Daarvan is in elk geval sprake indien de huurder van (het voornemen tot) die gedragingen op de hoogte was, of daarmee ernstig rekening had te houden, maar heeft nagelaten de in verband daarmee redelijkerwijs van hem te verlangen maatregelen te treffen.

Kennelijk heeft het hof bedoeld tot uitdrukking te brengen dat het onvoldoende verband heeft gezien tussen de gedragingen van de zoon en het gebruik door [verweerster] van het gehuurde om op grond daarvan te oordelen dat [verweerster] zich niet als een goed huurder heeft gedragen, waarbij het heeft laten meewegen dat Land van Rode andere middelen ten dienste stonden dan opzegging van de huurovereenkomst. Aldus verstaan, geeft het oordeel van het hof niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting.”

De Hoge Raad overweegt in die zaak dat er in die situatie meerdere wegen zijn waarlangs aansprakelijkstelling kon plaatsvinden (r.o. 3.3.3):

“a. Het gaat in deze zaak om schade die is toegebracht bij de uitvoering van een overeenkomst en die voor rekening van een contractspartij is gekomen. Dergelijke schade is – behoudens andersluidend beding in de overeenkomst en mits van een toerekenbare tekortkoming sprake is – verhaalbaar op de met die uitvoering belaste contractspartij, ook indien die schade is veroorzaakt door een als onrechtmatige daad van een werknemer of een hulppersoon aan te merken gedraging (art. 6:74 en 6:75 BW). Vergoedt de tekortschietende contractspartij de schade, dan kan zij, indien de schade is veroorzaakt door onrechtmatig handelen van een eigen werknemer, die schade in beginsel slechts dan op die werknemer verhalen, indien die een gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de betrokken werknemer (art. 7:661 lid 1 BW).

b. De benadeelde contractspartij kan ook ervoor kiezen – ook hier: behoudens andersluidend beding in de overeenkomst – haar wederpartij niet aan te spreken op de grondslag van de overeenkomst, maar op de voet van art. 6:170 lid 1 BW. Daartoe zal moeten komen vast te staan (naast het bestaan van ondergeschiktheid als in die bepaling bedoeld en onverminderd het in lid 2 bepaalde) dat de betrokken werknemer jegens de benadeelde aansprakelijk is wegens een onrechtmatige daad.

c. Ten slotte kan – tenzij de overeenkomst dat belet – de benadeelde in beginsel ook de betrokken werknemer persoonlijk aanspreken tot vergoeding van de schade. In dat geval heeft de werknemer ingevolge art. 6:170 lid 3 BW, dat op dit punt het spiegelbeeld vormt van art. 7:661 lid 1 BW, regres op de werkgever, tenzij de schade een gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer zelf.

Het rechtstreeks aanspreken van de werknemer is voor deze werknemer mogelijk zeer nadelig, omdat hij bij zijn evenbedoelde regres het insolventierisico van zijn werkgever draagt.

d. Mede gelet op de betekenis die een op art. 6:170 lid 1 BW gebaseerde, de werkgever veroordelende uitspraak kan hebben in een eventuele (bijvoorbeeld wegens insolventie van de werkgever aangespannen) opvolgende procedure tegen de werknemer, maar gezien ook het nadeel dat een dergelijke uitspraak in ander opzicht (zoals voor zijn reputatie) voor de werknemer kan opleveren, dient de rechter in een op art. 6:170 BW stoelende procedure – waarin de werknemer zelf geen partij is – de onrechtmatigheid van het handelen van de werknemer niet anders te beoordelen dan indien de aansprakelijkheid van de werknemer zelf in het geding is.”