Als algemene regel geldt dat de rechter lijdelijk is. Hij mag niet automatisch (dat noemen we ‘van rechtswege’) verweren voor partijen invullen. In beginsel moet de consument deze wettelijke regels ter bescherming van zijn belangen expliciet aanvoeren in zijn verweer tegen een vordering van de handelaar (de ondernemer). Het is dus belangrijk voor consumenten om hun rechten en de relevante regels van consumentenbescherming te kennen en deze naar voren te brengen in hun verdediging.

Het is dus essentieel voor consumenten om tijdens juridische procedures hun rechten en de relevante regelgeving inzake consumentenbescherming te benadrukken. Het is daarbij aan te raden juridisch advies in te winnen of een advocaat of in Kantonzaken een juridisch opgeleide gemachtigde in de arm te nemen.

Toetsing van rechtswege in consumentenzaken

De rechter is in consumentenzaken echter wettelijk verplicht bepaalde minimumeisen bedoeld ter bescherming van consumenten ‘van rechtswege’ (automatisch) te toetsen, zonder dat de consument die verweren hoeft aan te voeren. Sterker nog: ook als de consument verstek laat gaan in de procedure zal de rechter zelf die nakoming van de wettelijke verplichtingen van de ondernemer (de Europese wetgeving waaraan de consumentenbescherming ontleend is noemt dit ‘de handelaar’) te controleren.

Wanneer de ondernemer te kort is geschoten in de nakoming van die verplichtingen zal de rechter de vordering van de ondernemer geheel of deels – afhankelijk van welke bepaling van consumentenbescherming geschonden is – kunnen afwijzen.

Wanneer de handelaar bij voorbeeld een incassoprocedure start omdat de consument volgens hem een duurovereenkomst niet tijdig heeft opgezegd, kan de rechter die vordering afwijzen als de ondernemer onvoldoende duidelijk gemaakt heeft welke regels gelden bij opzegging (schending van informatieplichten), of als die regels onredelijk zijn (onredelijk bezwarend beding in de algemene voorwaarden of een oneerlijk handelsbeding).

Ook zien we regelmatig dat onredelijke bedingen inzake incassokosten of te hoge rente in consumentenzaken van rechtswege door de rechter gecorrigeerd worden door deze buiten toepassing te laten.

Zie voor verdieping ook de kennisbank pagina Overeenkomsten tussen handelaren en consumenten, de pagina Algemene voorwaarden. en de pagina Oneerlijke handelspraktijken.

[MdV, 18-11-2023]