Kort geding (Afd. 14, Titel 2, Boek 1 Rv.)
Inleiding kort geding
Een kort geding is een procedure waarmee een spoedeisende voorziening gevraagd kan worden aan de Voorzieningenrechter van de bevoegde rechtbank.
Het kort geding is apart in de wet geregeld in Afd. 14, Titel 2, van Boek 1 Rv.. De regeling is voor een zo vaak voorkomende procedure erg summier, waar meteen ook de kracht in ligt. Of zoals de Duitsers zeggen: “In der Beschränkung zeigt sich der Meister”. De regeling omvat 6 bepalingen (art. 254 Rv. tot en met art. 259 Rv.).
Wat is een kort geding?
Met een kort geding kan aan de Voorzieningenrechter een voorlopige maatregel gevraagd worden. Dit kan voorafgaand aan een gewone procedure, maar vaak wordt een kort geding als zelfstandige procedure gevoerd en volgt er nooit een hoofdzaak (ook wel genoemd ‘bodemprocedure’).
In Titel 7 Boek II Rv. is het kort geding ook aangewezen als de wijze om een geschil over zekerheidstelling te doen beslechten. In dat geval gelden deels andere regels. Zie de pagina Zekerheidstelling.
Spoedeisend belang voorwaarde voor kort geding
Een essentiële voorwaarde voor kort geding is, dat er een spoedeisend belang is bij de gevraagde voorziening. Art. 254 lid 1 Rv. spreekt van “spoedeisende zaken waarin gelet op de belangen van partijen een onmiddellijke voorziening bij voorraad wordt vereist”.
Het spoedeisend belang moet uiteraard ook gesteld en onderbouwd worden. In de praktijk volgt er een behandeling ter zitting binnen een week of zes.
De vraag of een partij in kort geding voldoende spoedeisend belang heeft bij de gevraagde voorziening dient te worden beantwoord aan de hand van een afweging van belangen van partijen, beoordeeld naar de toestand ten tijde van de uitspraak. Zie o.a. het hierna besproken arrest HR 29 november 2002 (Gemeente Groningen/Reilman), r.o. 3.4.
In afwijking van andere procedures kan de Voorzieningenrechter het vonnis ook ambtshalve bij voorraad uitvoerbaar verklaren (art. 258 Rv.).
Superspoed zaken in kort geding
De Voorzieningenrechter kan in uitzonderlijke gevallen bepalen, dat het kort geding op ongebruikelijke tijden en zeer korte termijn plaatsvindt, mits er een voldoende spoedeisend belang is. Dit noemt men “spoedspoed-zaken”. Bij voorbeeld het tegengaan van een uitzending op TV, of wanneer er geschil is over een begrafenis, of het kort geding tegen de avondklok. Het is zelfs mogelijk dat een zitting wordt gehouden zonder dat de dagvaarding bij exploit wordt uitgebracht en partijen vrijwillig verschijnen (art. 255 lid 2 Rv.). Ook kan de behandeling op een andere locatie dan een zittingszaal op de rechtbank plaatsvinden (art. 254 lid 2 Rv., 2e volzin). In de regel zal het kort geding gewoon in de rechtszaal plaatsvinden nadat er een datum is verleend via het bureau Voorzieningenrechter.
Aanvraagformulier kort geding
De datum moet worden aangevraagd bij de Voorzieningenrechter (art. 254 lid 2 Rv., 1e volzin). Dit moet volgens het procesreglement worden gedaan met een daartoe bestemd formulier onder overlegging van een concept van de dagvaarding.
Daarin moeten ook de verhinderdata van zowel eiser als gedaagde voor de komende zes weken worden opgegeven, zodat daarmee rekening gehouden kan worden bij de bepaling van datum en tijdstip van de zitting. Zie de website van de rechtspraak voor dit online in te vullen Aanvraagformulier. Het formulier laat – anders bij het invoeren van een nieuwe zaak in de digitale rol – slechts toe 1 gedaagde in te voeren, dat is een tekortkoming die wellicht nog hersteld wordt.
Bij rechtbank Rotterdam moet ook het aanvraagformulier aan de gedaagde betekend worden. Bij andere rechtbanken is toezending per e-mail voldoende. Let dus goed op lokale regels.
Het is zaak goed op te letten, omdat de formulieren en spelregels per rechtbank verschillen. De uitgebrachte dagvaarding (met evt. produkties) moet zo spoedig mogelijk – dus voor de zitting – aan de rechtbank worden toegezonden, omdat de Voorzieningenrechter zich immers ook op de zaak zal moeten voorbereiden. In dat kader kan het zelfs voor de gedaagde partij zinvol zijn een conclusie van antwoord vooraf toe te zenden, aldus mr. Petra de Bruin, Voorzieningenrechter bij rechtbank Rotterdam.
Er is geen rechtsregel die verbiedt wijzigingen aan te brengen in het concept, op basis waarvan de datum is aangevraagd. Dit moet echter wel goed aan de rechtbank en de wederpartij gecommuniceerd worden.
Eiswijziging in kort geding
Ook in kort geding is een eiswijziging (op grond van art. 130 Rv.) mogelijk. Die moet blijkens die bepaling wel schriftelijk worden ingediend, bij door de advocaat ondertekende akte (of conclusie). Waar nodig moet de advocaat dus pen en papier meenemen, als hij/zij ter zitting de eis nog wil wijzigen. Daarvoor kan ook een korte schorsing gevraagd worden. Bij voorkeur moet de eis natuurlijk vooraf goed worden geformuleerd en moet dat voornemen – en de inhoud van de wijziging – vooraf worden gedeeld met de Voorzieningenrechter en niet te vergeten de wederpartij.
Als de Voorzieningenrechter vragen gaat stellen over het petitum (hoe stelt u zich dit voor, hoe denkt u dat de deurwaarder dit kan executeren) dan moeten de alarmbellen gaan rinkelen en moet worden overwogen de eis te wijzigen of aan te vullen. Zie ook de pagina Verloop van de procedure over de eiswijziging.
Griffierecht kort geding
Vaak worden kort gedingen gebruikt als pressiemiddel, waardoor het geschil alsnog kan worden opgelost. Wanneer de zaak voor de zitting wordt ingetrokken, is geen griffierecht verschuldigd. Zie Procesreglement kort geding handelszaken en familierecht art. 8.1: “het griffierecht is verschuldigd bij de eerste uitroeping van de zaak ter zitting“. De gedaagde is griffierecht verschuldigd bij verschijning ter zitting. Zie ook art. 3 lid 3 Wet griffierechten burgerlijke zaken.
De zaak wordt dus – in afwijking van art. 127a Rv. – niet eerst aangehouden totdat het griffierecht is betaald (art. 254 lid 4 Rv.). Ook de gedaagde hoeft – in afwijking van art. 128 lid 2 en lid 6 Rv. – niet eerst het griffierecht te voldoen voordat hij verweer mag voeren in het kort geding.
Zaak niet geschikt voor kort geding
Als de Voorzieningenrechter oordeelt, dat de zaak niet geschikt is voor kort geding, dan zal hij de vordering om die reden afwijzen (art. 256 Rv.). Bij voorbeeld omdat er bewijsvoering nodig is om tot toewijzing te komen, of als een spoedeisend belang ontbreekt.
Gedaagden proberen in kort geding om die reden vaak zoveel mogelijk stof op te doen waaien en heel veel argumenten en stukken er bij te halen, in de hoop dat de Voorzieningenrechter dan denkt: dit is me te ingewikkeld ik wijs het wel af. Zo zei de Voorzieningenrechter in Haarlem eens tegen partijen: “Ik heb een heel makkelijke baan: als het te ingewikkeld is, dan wijs ik de eis gewoon af en verwijs ik partijen naar mijn collega de bodemrechter”.
Gelukkig hebben niet alle Voorzieningenrechters (de meeste zelfs) niet deze taakopvatting en kunnen ook betrekkelijk complexe zaken worden voorgelegd en beslist.
Verzet tegen kort geding verstekvonnis
Als de gedaagde niet is verschenen en er is een verstekvonnis in kort geding uitgesproken, dan moet het verzet ook weer bij de Voorzieningenrechter worden ingesteld (art. 259 Rv.). Daarbij moet de opposant zich in afwijking van art. 255 lid 1 Rv. jo. art. 79 lid 2 Rv. laten vertegenwoordigen door een advocaat.
Executiegeschil
Wanneer een geëxecuteerde (iemand tegen wie een executoriale titel ten uitvoer gelegd wordt) tegen de executie op wil komen, kan hij een executiegeschil beginnen (art. 438 Rv.). Zie ook de pagina Algemene regels tenuitvoerlegging voor nadere informatie over het executiegeschil.
Vaak gebeurt dat via een kort geding, maar het kan ook via een gewone procedure en zelfs in reconventie. Vanwege de centrale rol die aan de Voorzieningenrechter is toebedeeld bij het verlenen van verlof tot het leggen van conservatoir beslag en andere beslissingen inzake de executie is het kort geding voor deze rechter ook de aangewezen weg voor geschillen over de tenuitvoerlegging van vonnissen (oftewel executie).
Zie de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag voor de regels inzake het vragen van conservatoir beslag.
Tijdelijke wet voorziening betalingsuitstel en WHOA
In het kader van de Tijdelijke wet voorziening betalingsuitstel kunnen schuldenaren die door de coronamaatregelen in financiële problemen geraakt zijn opschorting en opheffing van beslagen vorderen. Zie het blog Tijdelijke wet voorziening betalingsuitstel. Ook wanneer een schuldenaar een WHOA-akkoord voorbereidt, kan die aan de rechtbank voorzieningen vragen tot opheffing en/of het verbieden van executiemaatregelen, en ter opschorting van faillissementsaanvragen van schuldeisers. Zie de pagina Wet homologatie onderhands akkoord.
Vordering tot opheffing conservatoir beslag in kort geding
De Voorzieningenrechter die het verlof voor het conservatoir beslag heeft gegeven, kan het beslag ook weer – op verzoek van de beslagene – opheffen (art. 705 lid 1 Rv.). Wellicht een open deur, maar de vordering moet niet luiden dat het beslagverlof tot het leggen van beslag wordt ingetrokken. Dat kan niet, omdat tegen de verlening van het verlof geen beroep mogelijk is. De vordering moet dus worden toegespitst op opheffing van het beslag. Het is ook – al zou het wel kunnen – omslachtig omdat het probleem immers zijn de beslagen, en die door de wederpartij gelegd zijn. Het executiegeschil inzake conservatoir beslag is niet een verkapt rechtsmiddel tegen het verlof, zodat een dergelijke vordering haar doel mist.
De vordering tot opheffing van een beslag kan overigens ook worden ingesteld wanneer er executoriaal beslag is gelegd (zie art. 438 lid 3 Rv.). De opheffing wordt onder meer uitgesproken in de omstandigheden vermeld in art. 705 lid 2 Rv., te weten:
– bij verzuim van op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen;
– indien summierlijk van de ondeugdelijkheid van het door de beslaglegger ingeroepen recht of van het onnodige van het beslag blijkt, of
– als het beslag is gelegd voor een geldvordering, indien voor deze vordering voldoende zekerheid wordt gesteld.
Het is aan de partij die opheffing van een beslag vordert om aannemelijk te maken dat de vordering waarvoor het beslag gelegd is ondeugdelijk is. Zie HR 17 april 2015 (NN/Nidera Suisse). De Hoge Raad had dit eerder reeds beslist in HR 30 juni 2006 (executiegeschil ogv vordering VSO bouw landhuizen).
Vonnis tot opheffing van beslag is constitutieve beslissing
Het vonnis tot opheffing van een beslag is een constitutieve beslissing (wat een uitzondering is op de regel dat de Voorzieningenrechter in kort geding geen constitutieve beslissingen kan nemen). Het opheffingsvonnis krijgt pas effect wanneer het in kracht van gewijsde gegaan is, tenzij het uitvoerbaar bij voorraad verklaard is. Zie het arrest HR 20 januari 1995, NJ 1995, 413 (Smokehouse/Culimer). Het is dus zeker aan te raden uitvoerbaarheid bij voorraad te vorderen in het kort geding tot opheffing van een conservatoir beslag. Zie ook de pagina Vonnis voor wat betreft uitvoerbaarheid bij voorraad en de opmerkingen van de P-G in diens conclusie (nr. 2.7) bij het arrest HR 5 september (Forward/Franka c.s.) over de gevolgen van de herleving van een opgeheven beslag voor na die opheffing verrichte handelingen.
Vordering verbod verdere conservatoire of executoriale beslaglegging
Degeen ten laste van wie conservatoir beslag gelegd is of dreigt te worden kan in kort geding – naast opheffing van een reeds gelegd conservatoir beslag – ook een verbod eisen tot het leggen van nieuwe conservatoire beslagen.
In HR 3 april 2020 (Econocom/Intralot Leasing Netherlands c.s.) komt de vraag aan de orde, welke maatstaf de kort geding rechter hierbij moet aanleggen, als de vordering van de schuldeiser die beslag wil leggen in de hoofdzaak is afgewezen, waardoor de stand voor de schuldenaar 1-0 is. Dat gegeven is echter niet zonder meer reden de pretense schuldeiser te verbieden verdere conservatoire beslagen te leggen, zegt de Hoge Raad.
Ook dan moet de Voorzieningenrechter de belangen van partijen tegen elkaar afwegen: conservatoir beslag is nu juist bedoeld om het verhaal van een vordering veilig te stellen als die nog niet is toegewezen. Dus ook als de vordering in 1e instantie is afgewezen maar er hoger beroep loopt. Ook moet daarbij worden meegewogen, dat de schuldeiser die ten onrechte beslag gelegd heeft, schadeplichtig is als deze uiteindelijk in het ongelijk gesteld wordt.
Deze norm is dus niet anders dan de beoordeling of een beslag moet worden opgeheven omdat de gepretendeerde vordering ondeugdelijk lijkt te zijn bij summiere toetsing, zie boven Nidera Suisse en Executiegeschil burenruzie bouw villa’s.
Reconventionele vordering opheffing gelegde beslagen
De verweerder ten laste van wie conservatoir beslag gelegd is doet er goed aan om in reconventie – in de hoofdzaak – opheffing van de gelegde beslagen te vorderen, in geval de vordering van eiser wordt afgewezen. Wanneer dit niet gevorderd wordt (en dus ook niet toegewezen), dan (i) vervallen de beslagen pas nadat het vonnis in kracht van gewijsde gegaan is en (ii) zal de gedaagde partij afzonderlijk een kort geding tot opheffing moeten instellen. Die moeite (en kosten) plus het risico op falen, kan worden vermeden door deze reconventionele eis. Dat opheffing niet vanzelfsprekend is blijkt ook uit Vz.r. Rb. Amsterdam 12 juni 2020 (executiegeschil beslag geldlening).
Vereisten voor kort geding
Voor een kort geding gelden vanwege het bijzondere karakter van deze procedure een aantal randvoorwaarden en beperkingen.
In het algemeen is een kort geding voor de eiser een ‘uphill battle’ en zijn de slagingskansen in beginsel van start af aan in het nadeel van de eiser (40/60% kans van slagen, zeg maar als vuistregel). Natuurlijk zal in het bijzondere geval de slagingskans gunstiger kunnen liggen. Het is voor de eiser zaak om de vordering zo goed mogelijk te onderbouwen en van tevoren al het mogelijke huiswerk te doen.
Spoedeisend belang is voor kort geding vereist
Belangrijkste voorwaarde voor een kort geding is een spoedeisend belang. Als er geen spoedeisend belang is, dan wordt de vordering om die reden afgewezen. Dat geldt ook als het spoedeisend belang niet is gesteld. Dat moet dus wel worden vermeld in de dagvaarding. Ook hier geldt dus het vereiste van de stelplicht.
De vraag of er sprake is van een spoedeisend belang moet de rechter beoordelen aan de hand van een afweging van de belangen van partijen, naar het moment waarop de uitspraak gedaan wordt. Aldus de Hoge Raad in HR 29 november 2002 (Gemeente Groningen/Reilman). De Hoge Raad overwoog in die zaak (r.o. 3.4):
“De vraag of een eisende partij in kort geding voldoende spoedeisend belang heeft bij de gevraagde voorziening, dient beantwoord te worden aan de hand van een afweging van de belangen van partijen, beoordeeld naar de toestand ten tijde van de uitspraak. De omstandigheid dat de eisende partij lang heeft stilgezeten, kan bij die afweging een rol spelen, en de omstandigheid dat een rechtsvraag in geschil is waarop het antwoord niet evident is, kan leiden tot behoedzaamheid bij de toewijzing van de gevraagde voorziening, maar deze omstandigheden kunnen noch ieder voor zich noch in onderlinge samenhang het oordeel rechtvaardigen dat de eisende partij geen spoedeisend belang bij de gevraagde voorziening (meer) heeft.”
Het ging in die zaak om een vordering tot ontruiming van de Gemeente tegen de gebruiker van een kiosk, die door een houder van het opstalrecht van de kiosk aan hem was verhuurd. Het opstalrecht was echter geëindigd, en de Gemeente wilde de kiosk weg hebben. Het verweer dat de Gemeente te lang had gewacht en een bodemprocedure had kunnen beginnen, hield geen stand. De kioskhouder won de zaak uiteindelijk vanwege het feit, dat de Hoge Raad aannemelijk achtte dat de Gemeente de huur gestand moest doen om redenen ontleend aan het recht van opstal in verbinding met het recht van erfpacht (de bepalingen verwijzen naar elkaar). Zie de pagina Erfpacht.
Het stilzitten hoeft dus op zichzelf niet reden zijn om geen spoedeisendheid aan te nemen. De eis kan ineens acuut geworden zijn, of er was tijd nodig de rechtspositie te bepalen, of het kan zijn dat er voordien uitzicht was op een minnelijke regeling.
De spoedeisendheid moet dus worden beschouwd in relatie tot de belangen van de andere partij, en niet op zichzelf staand. De rechter kan het spoedeisend belang ook ambtshalve toetsen. Vgl. de P-G in diens conclusie va 11 december 2015 in de zaak Astellas Pharma Inc./Synthon B.V..
De P-G schrijft (nr. 2.4):
“… spoedeisend belang in de zin van art. 254 lid 1 Rv [is] een wezenlijk element in de procesvoering in kort geding zowel bij de beoordeling of de eisende partij toegang tot de kort geding rechter dient te worden verleend alsook bij de beoordeling van de vraag of de gevorderde voorziening dient te worden toegewezen. Ook wanneer over dit element tussen partijen geen geschil van mening bestaat is de rechter ambtshalve bevoegd hierover te oordelen. De vraag of een eisende partij in kort geding voldoende spoedeisend belang heeft bij de gevraagde voorziening dient te worden beantwoord aan de hand van een belangenafweging van beide partijen. De appelrechter beoordeelt niet of in eerste aanleg spoedeisend belang bestond maar of in hoger beroep nog een spoedeisend belang bestaat. Een dergelijk oordeel is aan de feitenrechter voorbehouden en derhalve in cassatie slechts beperkt toetsbaar.”
In voetnoot 8 verwijst de P-G naar een lijstje jurisprudentie en literatuur op dit punt (te weten: HR 2 februari 1968, ECLI:NL:HR:1968:AB3472, NJ 1968/62; HR 1 december 1972, ECLI:NL:HR1972:AB6720, NJ 1973/111; HR 4 juni 1993, ECLI:NL:HR:1993:ZC0986, NJ 1993/659 m.nt. D.W.F. Verkade, rov. 3.4; HR 30 juni 2000, ECLI:NL:HR:2000:AA6341, NJ 2001/389 m.nt. H.J. Snijders, rov. 3.4.2; HR 31 mei 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE3437, NJ 2003/343 m.nt. H.J. Snijders ; HR 20 september 2002, ECLI:NL:PHR:2002:AE4432, JOL 2002/475; HR 22 november 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE4553, NJ 2003/78 m.nt. P.A. Stein).
Zie ook P-G 11 december 2015 inzake de opeising van een lening, waar de P-G overweegt (ook verwijzend naar Hoge Raad 2 februari 1968, HR:1968:AB3472 niet in ECLI gepubliceerd):
“… klacht strandt hierop dat de voorzieningenrechter ambtshalve kan onderzoeken of aan de eis van spoedeisendheid van een verzochte voorziening ambtshalve is voldaan. Deze bevoegdheid brengt mee dat hij kan letten op omstandigheden waarop geen expliciet beroep is gedaan maar waarvan wel uit de processtukken blijkt.”
De spoedeisendheid moet getoetst worden voor elk onderdeel van het petitum (de eis). Vgl. HR 23 april 1999, ECLI:NL:HR:1999:ZC0034 kenbaar uit Hof Den Bosch 6 maart 2018 (vrouw/man beledigende berichten social media), r.o. 2.6. Het Hof somt daar overigens alle vereisten met bronverwijzing nog eens op.
Spoedeisend belang bij een verbod op inbreuk maken betekent niet automatisch dat de tevens ingestelde eis tot (voorschot op) schadevergoeding ook spoedeisend is (vgl. HR 14 april 2000 (HBS Trading c.s./Danestyle)). De Hoge Raad overweegt (r.o. 3.2, 2e alinea):
“Zoals de Hoge Raad in zijn arrest van 22 januari 1982, nr. 11871, NJ 1982, 505, heeft overwogen, is met betrekking tot een voorziening in kort geding, bestaande in veroordeling tot betaling van een geldsom, terughoudendheid op zijn plaats, en moeten dienaangaande naar behoren feiten en omstandigheden worden aangewezen die meebrengen dat een zodanige voorziening uit hoofde van onverwijlde spoed geboden is. Deze verzwaring van de motiveringseisen is opnieuw tot uitdrukking gebracht in HR 19 februari 1993, nr. 8112, NJ 1995, 704. Aan die eisen heeft het Hof niet voldaan, nu uit de enkele omstandigheid dat een spoedeisend belang bij het gevraagde inbreukverbod bestaat, niet volgt dat een zodanig belang óók bestaat bij toewijzing van een geldsom als voorschot op een ter zake van reeds gepleegde inbreuken verschuldigde schadevergoeding.”
Nevenvorderingen hoeven soms niet aan de zelfstandige eis van spoedeisendheid te voldoen. Vgl. HR 15 juni 2007 (Bax/Weijers) voor een nevenvordering buitengerechtelijke kosten als die onvoldoende betwist is en Hof Amsterdam 11 augustus 2009 (Va NO1 Aquarius/Ceva Logistics) voor een contractuele boete.
Bij een incasso geldt voor de spoedeisendheid de zgn. communicerende vaten-leer. Zie hieronder bij incasso kort geding.
Geen bewijsvoering in kort geding; substantiëring van de eis
Een kort geding is een noodmaatregel, waarbij de normale procesregels niet van toepassing zijn. Er kan vanwege het spoedeisend karakter geen getuigenverhoor worden gehouden of een bewijsopdracht gegeven worden. De rechter zal dus op basis van de gepresenteerde informatie een oordeel moeten vellen. Het is daarom belangrijk dat de eiser de vordering zo goed mogelijk met stukken onderbouwt.
Geen verklaring voor recht of ontbinding in kort geding mogelijk
In kort geding kan geen constitutief vonnis worden gegeven, waarmee een rechtsverhouding wordt ontbonden of een verklaring voor recht wordt gegeven. Een constitutief vonnis wordt ook wel ‘declaratoir vonnis’ genoemd.
Zie ook de pagina Vonnis, onder het kopje ‘verschillende soorten vonnissen’.
Bodemprocedure/hoofdzaak
Een ander verschil met de bodemprocedure (de “hoofdzaak” of de “zaak ten principale”) is, dat de Voorzieningenrechter geen declaratoire beslissingen kan nemen: hij kan geen beslissing nemen waarmee het geschil juridisch inhoudelijk wordt beslecht, en met name kan hij geen constitutieve beslissingen nemen (zie de pagina Algemene bepalingen vonnis voor het begrip constitutief vonnis). In kort geding kan slechts een voorlopige (orde)maatregel worden getroffen.
Deze beslissing van de Voorzieningenrechter in kort geding mag aan de hoofdzaak geen afbreuk doen (art. 257 Rv.). Om die reden zal de Voorzieningenrechter behoedzaam te werk gaan om een eventuele bodemprocedure niet voor de voeten te lopen, en een vordering alleen toewijzen als het hem aannemelijk voorkomt dat deze in de bodemprocedure uiteindelijk ook zal (of zou) worden toegewezen.
De kort geding rechter kan bvb. wel de ontruiming van het gehuurde wegens wanbetaling of overlast gelasten, maar hij kan niet de huurovereenkomst ontbinden. Doordat de ordemaatregel echter drastisch kan ingrijpen in de feitelijke situatie blijft de bodemprocedure vaak achterwege omdat de gedaagde zich bij de uitkomst van het kort geding neerlegt. Anders dan bij een conservatoir beslag of een voorlopige voorziening ex art. 223 Rv. is het instellen van een bodemprocedure bij kort geding niet vereist.
Kort geding als bodemprocedure bij conservatoir beslag
Het kort geding kan wel gelden als bodemprocedure bij conservatoir beslag. In het arrest HR 26 februari 1999 (Ajax/Reule c.s.) heeft de Hoge Raad beslist, dat een kort geding alleen als hoofdzaak kan gelden, wanneer de vordering in kort geding strekt tot het verkrijgen van een executoriale titel voor de aan het conservatoir beslag ten grondslag gelegde vordering.
Dit bergt wel een zeker risico in zich, want als de zaak in kort geding strandt wegens bvb. onvoldoende spoedeisend belang (wat bij geldvorderingen niet ondenkbaar is), dan vervalt daarmee ook het beslag. Zie ook de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag. Als vangnet kan – binnen de termijn gesteld in het beslagverlof – een dagvaarding in de bodem worden uitgebracht, op ruime termijn. Die hoeft dan niet meteen te worden aangebracht, maar indien nodig kan dat alsnog en vervalt het beslag niet.
Verweer tegen vordering in kort geding en eis in reconventie
De eis in kort geding moet worden ingesteld door een advocaat. Deze vraagt aan de Voorzieningenrechter om een datum voor de behandeling, met opgaaf van de eigen verhinderdata – en als de wederpartij bekend is – ook diens verhinderdata (zie ook het hierna vermelde reglement). Vervolgens wordt de gedaagde met een dagvaardingsexploot tegen de vergunde datum opgeroepen.
De gedaagde is niet verplicht ook een advocaat in de arm te nemen (art. 255 lid 1 Rv.). Tenzij hij een tegeneis (reconventionele vordering) wil instellen; dan is wel een advocaat nodig. Vertegenwoordiging door een gemachtigde, niet zijnde een advocaat, is niet toegestaan.
Voor de eis in reconventie gelden dezelfde voorwaarden als de oorspronkelijke eis.
Kort geding vonnis en hoger beroep
Wanneer een vordering in kort geding wordt toegewezen, kan de veroordeelde partij in hoger beroep gaan. Dat is dan ook een kort geding procedure. De termijn voor hoger beroep tegen een kort geding vonnis is 4 weken (art. 339 lid 2 Rv.). Maar hij kan ook een bodemprocedure beginnen. Wordt de vordering in kort geding alsnog afgewezen (of beslist de rechtbank, dat de vordering in kort geding ten onrechte was toegewezen), dan vervalt daarmee de beslissing van de Voorzieningenrechter. Die is dus in die zin een voorlopige beslissing. De Voorzieningenrechter zal daar rekening mee houden in zijn beslissing, en de vordering niet toewijzen bij twijfel of die uiteindelijk in een bodemprocedure stand zou houden.
Kort geding bij de Kantonrechter
In zaken, waarin de Kantonrechter bevoegd is – dus in “aardzaken” zoals huur en arbeidszaken en wanneer de som in geschil minder dan EUR 25.000 bedraagt – kan het kort geding ook bij de Kantonrechter gevoerd worden. De kosten van een procedure bij de Kantonrechter zijn lager dan bij de gewone rechtbank. De Voorzieningenrechter in Almelo heeft in een vonnis d.d. 30-11-2012 woningcorporatie De Woonplaats zelf voor de door haar gemaakte kosten van het hogere griffierecht en het hogere salaris van de advocaat laten opdraaien in een ontruimings-kort-geding tegen een huurder die overlast veroorzaakte. De rechter vond het niet redelijk, dat de woningcorporatie de huurder niet voor de Kantonrechter gedaagd had waardoor deze in de proceskostenveroordeling met hogere proceskosten geconfronteerd zou worden. Bij de keuze voor gewone rechtbank of Kantonrechter kan hiermee rekening gehouden worden, hoewel de “staat van partijen” (corporatie tegen particuliere huurder) hier wellicht ook een rol speelde.
Incasso kort geding
Het is ook mogelijk een vordering te incasseren in kort geding. Daarbij gelden echter wel bijkomende eisen, omdat in principe de betaling van een geldvordering niet per se spoedeisend is.
Hierbij geldt, dat aan de volgende eisen is voldaan:
1. het bestaan van de vordering is aannemelijk.
2. er is een spoedeisend belang.
3. de eiser kan terugbetalen als de vordering in beroep of in een bodemprocedure alsnog wordt afgewezen.
Voor het incasso kort geding worden bij sommige rechtbanken een vaste dag ingeruimd, waartegen die zaken gedagvaard kunnen worden (op de voet van art. 254 lid 3 Rv.).
Aannemelijke vordering incasso kort geding
Het bestaan van de vordering is aannemelijk, wanneer er documenten zijn waaruit deze onomstotelijk blijkt. Maar ook wanneer de gedaagde de vordering erkend heeft of niet betwist, bij voorbeeld omdat hij niet kan betalen.
Wordt de vordering betwist, bvb. omdat er een tegenvordering wordt gesteld, dan zal toewijzing in kort geding lastiger worden.
Spoedeisend belang incasso kort geding
Bij het incasso kort geding worden minder hoge eisen gesteld aan de spoedeisendheid, naarmate de vordering duidelijker vaststaat. Dit noemt men de “communicerende vaten”-leer. Zie de conclusie van de P-G bij het arrest van de Hoge Raad d.d. 24-06-2011.
Restitutierisico incasso kort geding
De gedaagde kan zich behalve tegen de vordering op zichzelf ook verweren, dat wanneer de vordering wordt toegewezen en hij later alsnog gelijk krijgt, hij dan de kans loopt dat de eiser het inmiddels geïncasseerde bedrag niet meer kan terugbetalen (het zgn. restitutierisico). Wanneer de Voorzieningenrechter meent, dat dit risico aanwezig is, kan dit hem voorzichtiger maken om de vordering toe te wijzen, naarmate de vordering minder hard vaststaat.
Procesreglementen
De rechtbanken hebben een procesreglement speciaal voor kort gedingen bij de sector civiel (zie publicatie). Daarin staat ook het te gebruiken formulier voor aanvraag van de datum. Daarnaast is er een procesreglement voor het kort geding bij de Kantonrechter (rechtbank sector Kanton, zie de publicatie) zoals vastgesteld door het LOK (Landelijk Overleg Kantonrechters).
Rechtbank Amsterdam heeft blijkens haar website een vaste dag en tijd voor de behandeling van incasso kort gedingen: iedere dinsdagochtend om 10:00 uur.
Het procesreglement kan onverbindend zijn, wanneer een bepaling daarvan in strijd is met (het systeem van) de wet. Zie ook de hieronder vermelde prejudiciële uitspraak van de Hoge Raad inzake A/GIA Systems.
HR 17-04-2015 levering aandelen CLI Dry Cleaning) – bepaling in procesreglement niet verbindend wegens strijd met de wet.
Proceskosten kort geding bij intrekking
HR 3 juni 2016 prejudiciële vraag (A/GIA Systems) – Afd. 5, Titel 2, Boek 1 Rv. (Verloop van de procedure) is niet rechtstreeks van toepassing op kort geding, ondanks de schakelbepaling van art. 78 Rv.. Dit neemt niet weg, dat er wel plaats is voor een proceskostenveroordeling van de eiser, wanneer die het kort geding intrekt. Wel zal de gedaagde dan de verschuldigdheid daarvan moeten onderbouwen (relevant is daarbij dus waarom het kort geding wordt ingetrokken). De HR verwijst ook naar Hof Den Haag, Binka Vastgoed/City Box en naar HR 17-04-2015 levering aandelen CLI Dry Cleaning) inzake de onverbindendheid van een bepaling in een procesreglement.
Hof Den Haag 25-11-2014 Binka Vastgoed/City Box – bij intrekking van een kort geding kunnen – als het een IE-zaak betreft – op de voet van art. 1019h Rv. ook de volledige (proces)kosten gevraagd worden.
Auteur & Last edit
[MdV, 30-01-2016, laatste bewerking 21-10-2023]
Kort geding (Afd. 14, Titel 2, Boek 1 Rv.)
Inleiding kort geding
Een kort geding is een procedure waarmee een spoedeisende voorziening gevraagd kan worden aan de Voorzieningenrechter van de bevoegde rechtbank.
Het kort geding is apart in de wet geregeld in Afd. 14, Titel 2, van Boek 1 Rv.. De regeling is voor een zo vaak voorkomende procedure erg summier, waar meteen ook de kracht in ligt. Of zoals de Duitsers zeggen: “In der Beschränkung zeigt sich der Meister”. De regeling omvat 6 bepalingen (art. 254 Rv. tot en met art. 259 Rv.).
Wat is een kort geding?
Met een kort geding kan aan de Voorzieningenrechter een voorlopige maatregel gevraagd worden. Dit kan voorafgaand aan een gewone procedure, maar vaak wordt een kort geding als zelfstandige procedure gevoerd en volgt er nooit een hoofdzaak (ook wel genoemd ‘bodemprocedure’).
In Titel 7 Boek II Rv. is het kort geding ook aangewezen als de wijze om een geschil over zekerheidstelling te doen beslechten. In dat geval gelden deels andere regels. Zie de pagina Zekerheidstelling.
Spoedeisend belang voorwaarde voor kort geding
Een essentiële voorwaarde voor kort geding is, dat er een spoedeisend belang is bij de gevraagde voorziening. Art. 254 lid 1 Rv. spreekt van “spoedeisende zaken waarin gelet op de belangen van partijen een onmiddellijke voorziening bij voorraad wordt vereist”.
Het spoedeisend belang moet uiteraard ook gesteld en onderbouwd worden. In de praktijk volgt er een behandeling ter zitting binnen een week of zes.
De vraag of een partij in kort geding voldoende spoedeisend belang heeft bij de gevraagde voorziening dient te worden beantwoord aan de hand van een afweging van belangen van partijen, beoordeeld naar de toestand ten tijde van de uitspraak. Zie o.a. het hierna besproken arrest HR 29 november 2002 (Gemeente Groningen/Reilman), r.o. 3.4.
In afwijking van andere procedures kan de Voorzieningenrechter het vonnis ook ambtshalve bij voorraad uitvoerbaar verklaren (art. 258 Rv.).
Superspoed zaken in kort geding
De Voorzieningenrechter kan in uitzonderlijke gevallen bepalen, dat het kort geding op ongebruikelijke tijden en zeer korte termijn plaatsvindt, mits er een voldoende spoedeisend belang is. Dit noemt men “spoedspoed-zaken”. Bij voorbeeld het tegengaan van een uitzending op TV, of wanneer er geschil is over een begrafenis, of het kort geding tegen de avondklok. Het is zelfs mogelijk dat een zitting wordt gehouden zonder dat de dagvaarding bij exploit wordt uitgebracht en partijen vrijwillig verschijnen (art. 255 lid 2 Rv.). Ook kan de behandeling op een andere locatie dan een zittingszaal op de rechtbank plaatsvinden (art. 254 lid 2 Rv., 2e volzin). In de regel zal het kort geding gewoon in de rechtszaal plaatsvinden nadat er een datum is verleend via het bureau Voorzieningenrechter.
Aanvraagformulier kort geding
De datum moet worden aangevraagd bij de Voorzieningenrechter (art. 254 lid 2 Rv., 1e volzin). Dit moet volgens het procesreglement worden gedaan met een daartoe bestemd formulier onder overlegging van een concept van de dagvaarding.
Daarin moeten ook de verhinderdata van zowel eiser als gedaagde voor de komende zes weken worden opgegeven, zodat daarmee rekening gehouden kan worden bij de bepaling van datum en tijdstip van de zitting. Zie de website van de rechtspraak voor dit online in te vullen Aanvraagformulier. Het formulier laat – anders bij het invoeren van een nieuwe zaak in de digitale rol – slechts toe 1 gedaagde in te voeren, dat is een tekortkoming die wellicht nog hersteld wordt.
Bij rechtbank Rotterdam moet ook het aanvraagformulier aan de gedaagde betekend worden. Bij andere rechtbanken is toezending per e-mail voldoende. Let dus goed op lokale regels.
Het is zaak goed op te letten, omdat de formulieren en spelregels per rechtbank verschillen. De uitgebrachte dagvaarding (met evt. produkties) moet zo spoedig mogelijk – dus voor de zitting – aan de rechtbank worden toegezonden, omdat de Voorzieningenrechter zich immers ook op de zaak zal moeten voorbereiden. In dat kader kan het zelfs voor de gedaagde partij zinvol zijn een conclusie van antwoord vooraf toe te zenden, aldus mr. Petra de Bruin, Voorzieningenrechter bij rechtbank Rotterdam.
Er is geen rechtsregel die verbiedt wijzigingen aan te brengen in het concept, op basis waarvan de datum is aangevraagd. Dit moet echter wel goed aan de rechtbank en de wederpartij gecommuniceerd worden.
Eiswijziging in kort geding
Ook in kort geding is een eiswijziging (op grond van art. 130 Rv.) mogelijk. Die moet blijkens die bepaling wel schriftelijk worden ingediend, bij door de advocaat ondertekende akte (of conclusie). Waar nodig moet de advocaat dus pen en papier meenemen, als hij/zij ter zitting de eis nog wil wijzigen. Daarvoor kan ook een korte schorsing gevraagd worden. Bij voorkeur moet de eis natuurlijk vooraf goed worden geformuleerd en moet dat voornemen – en de inhoud van de wijziging – vooraf worden gedeeld met de Voorzieningenrechter en niet te vergeten de wederpartij.
Als de Voorzieningenrechter vragen gaat stellen over het petitum (hoe stelt u zich dit voor, hoe denkt u dat de deurwaarder dit kan executeren) dan moeten de alarmbellen gaan rinkelen en moet worden overwogen de eis te wijzigen of aan te vullen. Zie ook de pagina Verloop van de procedure over de eiswijziging.
Griffierecht kort geding
Vaak worden kort gedingen gebruikt als pressiemiddel, waardoor het geschil alsnog kan worden opgelost. Wanneer de zaak voor de zitting wordt ingetrokken, is geen griffierecht verschuldigd. Zie Procesreglement kort geding handelszaken en familierecht art. 8.1: “het griffierecht is verschuldigd bij de eerste uitroeping van de zaak ter zitting“. De gedaagde is griffierecht verschuldigd bij verschijning ter zitting. Zie ook art. 3 lid 3 Wet griffierechten burgerlijke zaken.
De zaak wordt dus – in afwijking van art. 127a Rv. – niet eerst aangehouden totdat het griffierecht is betaald (art. 254 lid 4 Rv.). Ook de gedaagde hoeft – in afwijking van art. 128 lid 2 en lid 6 Rv. – niet eerst het griffierecht te voldoen voordat hij verweer mag voeren in het kort geding.
Zaak niet geschikt voor kort geding
Als de Voorzieningenrechter oordeelt, dat de zaak niet geschikt is voor kort geding, dan zal hij de vordering om die reden afwijzen (art. 256 Rv.). Bij voorbeeld omdat er bewijsvoering nodig is om tot toewijzing te komen, of als een spoedeisend belang ontbreekt.
Gedaagden proberen in kort geding om die reden vaak zoveel mogelijk stof op te doen waaien en heel veel argumenten en stukken er bij te halen, in de hoop dat de Voorzieningenrechter dan denkt: dit is me te ingewikkeld ik wijs het wel af. Zo zei de Voorzieningenrechter in Haarlem eens tegen partijen: “Ik heb een heel makkelijke baan: als het te ingewikkeld is, dan wijs ik de eis gewoon af en verwijs ik partijen naar mijn collega de bodemrechter”.
Gelukkig hebben niet alle Voorzieningenrechters (de meeste zelfs) niet deze taakopvatting en kunnen ook betrekkelijk complexe zaken worden voorgelegd en beslist.
Verzet tegen kort geding verstekvonnis
Als de gedaagde niet is verschenen en er is een verstekvonnis in kort geding uitgesproken, dan moet het verzet ook weer bij de Voorzieningenrechter worden ingesteld (art. 259 Rv.). Daarbij moet de opposant zich in afwijking van art. 255 lid 1 Rv. jo. art. 79 lid 2 Rv. laten vertegenwoordigen door een advocaat.
Executiegeschil
Wanneer een geëxecuteerde (iemand tegen wie een executoriale titel ten uitvoer gelegd wordt) tegen de executie op wil komen, kan hij een executiegeschil beginnen (art. 438 Rv.). Zie ook de pagina Algemene regels tenuitvoerlegging voor nadere informatie over het executiegeschil.
Vaak gebeurt dat via een kort geding, maar het kan ook via een gewone procedure en zelfs in reconventie. Vanwege de centrale rol die aan de Voorzieningenrechter is toebedeeld bij het verlenen van verlof tot het leggen van conservatoir beslag en andere beslissingen inzake de executie is het kort geding voor deze rechter ook de aangewezen weg voor geschillen over de tenuitvoerlegging van vonnissen (oftewel executie).
Zie de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag voor de regels inzake het vragen van conservatoir beslag.
Tijdelijke wet voorziening betalingsuitstel en WHOA
In het kader van de Tijdelijke wet voorziening betalingsuitstel kunnen schuldenaren die door de coronamaatregelen in financiële problemen geraakt zijn opschorting en opheffing van beslagen vorderen. Zie het blog Tijdelijke wet voorziening betalingsuitstel. Ook wanneer een schuldenaar een WHOA-akkoord voorbereidt, kan die aan de rechtbank voorzieningen vragen tot opheffing en/of het verbieden van executiemaatregelen, en ter opschorting van faillissementsaanvragen van schuldeisers. Zie de pagina Wet homologatie onderhands akkoord.
Vordering tot opheffing conservatoir beslag in kort geding
De Voorzieningenrechter die het verlof voor het conservatoir beslag heeft gegeven, kan het beslag ook weer – op verzoek van de beslagene – opheffen (art. 705 lid 1 Rv.). Wellicht een open deur, maar de vordering moet niet luiden dat het beslagverlof tot het leggen van beslag wordt ingetrokken. Dat kan niet, omdat tegen de verlening van het verlof geen beroep mogelijk is. De vordering moet dus worden toegespitst op opheffing van het beslag. Het is ook – al zou het wel kunnen – omslachtig omdat het probleem immers zijn de beslagen, en die door de wederpartij gelegd zijn. Het executiegeschil inzake conservatoir beslag is niet een verkapt rechtsmiddel tegen het verlof, zodat een dergelijke vordering haar doel mist.
De vordering tot opheffing van een beslag kan overigens ook worden ingesteld wanneer er executoriaal beslag is gelegd (zie art. 438 lid 3 Rv.). De opheffing wordt onder meer uitgesproken in de omstandigheden vermeld in art. 705 lid 2 Rv., te weten:
– bij verzuim van op straffe van nietigheid voorgeschreven vormen;
– indien summierlijk van de ondeugdelijkheid van het door de beslaglegger ingeroepen recht of van het onnodige van het beslag blijkt, of
– als het beslag is gelegd voor een geldvordering, indien voor deze vordering voldoende zekerheid wordt gesteld.
Het is aan de partij die opheffing van een beslag vordert om aannemelijk te maken dat de vordering waarvoor het beslag gelegd is ondeugdelijk is. Zie HR 17 april 2015 (NN/Nidera Suisse). De Hoge Raad had dit eerder reeds beslist in HR 30 juni 2006 (executiegeschil ogv vordering VSO bouw landhuizen).
Vonnis tot opheffing van beslag is constitutieve beslissing
Het vonnis tot opheffing van een beslag is een constitutieve beslissing (wat een uitzondering is op de regel dat de Voorzieningenrechter in kort geding geen constitutieve beslissingen kan nemen). Het opheffingsvonnis krijgt pas effect wanneer het in kracht van gewijsde gegaan is, tenzij het uitvoerbaar bij voorraad verklaard is. Zie het arrest HR 20 januari 1995, NJ 1995, 413 (Smokehouse/Culimer). Het is dus zeker aan te raden uitvoerbaarheid bij voorraad te vorderen in het kort geding tot opheffing van een conservatoir beslag. Zie ook de pagina Vonnis voor wat betreft uitvoerbaarheid bij voorraad en de opmerkingen van de P-G in diens conclusie (nr. 2.7) bij het arrest HR 5 september (Forward/Franka c.s.) over de gevolgen van de herleving van een opgeheven beslag voor na die opheffing verrichte handelingen.
Vordering verbod verdere conservatoire of executoriale beslaglegging
Degeen ten laste van wie conservatoir beslag gelegd is of dreigt te worden kan in kort geding – naast opheffing van een reeds gelegd conservatoir beslag – ook een verbod eisen tot het leggen van nieuwe conservatoire beslagen.
In HR 3 april 2020 (Econocom/Intralot Leasing Netherlands c.s.) komt de vraag aan de orde, welke maatstaf de kort geding rechter hierbij moet aanleggen, als de vordering van de schuldeiser die beslag wil leggen in de hoofdzaak is afgewezen, waardoor de stand voor de schuldenaar 1-0 is. Dat gegeven is echter niet zonder meer reden de pretense schuldeiser te verbieden verdere conservatoire beslagen te leggen, zegt de Hoge Raad.
Ook dan moet de Voorzieningenrechter de belangen van partijen tegen elkaar afwegen: conservatoir beslag is nu juist bedoeld om het verhaal van een vordering veilig te stellen als die nog niet is toegewezen. Dus ook als de vordering in 1e instantie is afgewezen maar er hoger beroep loopt. Ook moet daarbij worden meegewogen, dat de schuldeiser die ten onrechte beslag gelegd heeft, schadeplichtig is als deze uiteindelijk in het ongelijk gesteld wordt.
Deze norm is dus niet anders dan de beoordeling of een beslag moet worden opgeheven omdat de gepretendeerde vordering ondeugdelijk lijkt te zijn bij summiere toetsing, zie boven Nidera Suisse en Executiegeschil burenruzie bouw villa’s.
Reconventionele vordering opheffing gelegde beslagen
De verweerder ten laste van wie conservatoir beslag gelegd is doet er goed aan om in reconventie – in de hoofdzaak – opheffing van de gelegde beslagen te vorderen, in geval de vordering van eiser wordt afgewezen. Wanneer dit niet gevorderd wordt (en dus ook niet toegewezen), dan (i) vervallen de beslagen pas nadat het vonnis in kracht van gewijsde gegaan is en (ii) zal de gedaagde partij afzonderlijk een kort geding tot opheffing moeten instellen. Die moeite (en kosten) plus het risico op falen, kan worden vermeden door deze reconventionele eis. Dat opheffing niet vanzelfsprekend is blijkt ook uit Vz.r. Rb. Amsterdam 12 juni 2020 (executiegeschil beslag geldlening).
Vereisten voor kort geding
Voor een kort geding gelden vanwege het bijzondere karakter van deze procedure een aantal randvoorwaarden en beperkingen.
In het algemeen is een kort geding voor de eiser een ‘uphill battle’ en zijn de slagingskansen in beginsel van start af aan in het nadeel van de eiser (40/60% kans van slagen, zeg maar als vuistregel). Natuurlijk zal in het bijzondere geval de slagingskans gunstiger kunnen liggen. Het is voor de eiser zaak om de vordering zo goed mogelijk te onderbouwen en van tevoren al het mogelijke huiswerk te doen.
Spoedeisend belang is voor kort geding vereist
Belangrijkste voorwaarde voor een kort geding is een spoedeisend belang. Als er geen spoedeisend belang is, dan wordt de vordering om die reden afgewezen. Dat geldt ook als het spoedeisend belang niet is gesteld. Dat moet dus wel worden vermeld in de dagvaarding. Ook hier geldt dus het vereiste van de stelplicht.
De vraag of er sprake is van een spoedeisend belang moet de rechter beoordelen aan de hand van een afweging van de belangen van partijen, naar het moment waarop de uitspraak gedaan wordt. Aldus de Hoge Raad in HR 29 november 2002 (Gemeente Groningen/Reilman). De Hoge Raad overwoog in die zaak (r.o. 3.4):
“De vraag of een eisende partij in kort geding voldoende spoedeisend belang heeft bij de gevraagde voorziening, dient beantwoord te worden aan de hand van een afweging van de belangen van partijen, beoordeeld naar de toestand ten tijde van de uitspraak. De omstandigheid dat de eisende partij lang heeft stilgezeten, kan bij die afweging een rol spelen, en de omstandigheid dat een rechtsvraag in geschil is waarop het antwoord niet evident is, kan leiden tot behoedzaamheid bij de toewijzing van de gevraagde voorziening, maar deze omstandigheden kunnen noch ieder voor zich noch in onderlinge samenhang het oordeel rechtvaardigen dat de eisende partij geen spoedeisend belang bij de gevraagde voorziening (meer) heeft.”
Het ging in die zaak om een vordering tot ontruiming van de Gemeente tegen de gebruiker van een kiosk, die door een houder van het opstalrecht van de kiosk aan hem was verhuurd. Het opstalrecht was echter geëindigd, en de Gemeente wilde de kiosk weg hebben. Het verweer dat de Gemeente te lang had gewacht en een bodemprocedure had kunnen beginnen, hield geen stand. De kioskhouder won de zaak uiteindelijk vanwege het feit, dat de Hoge Raad aannemelijk achtte dat de Gemeente de huur gestand moest doen om redenen ontleend aan het recht van opstal in verbinding met het recht van erfpacht (de bepalingen verwijzen naar elkaar). Zie de pagina Erfpacht.
Het stilzitten hoeft dus op zichzelf niet reden zijn om geen spoedeisendheid aan te nemen. De eis kan ineens acuut geworden zijn, of er was tijd nodig de rechtspositie te bepalen, of het kan zijn dat er voordien uitzicht was op een minnelijke regeling.
De spoedeisendheid moet dus worden beschouwd in relatie tot de belangen van de andere partij, en niet op zichzelf staand. De rechter kan het spoedeisend belang ook ambtshalve toetsen. Vgl. de P-G in diens conclusie va 11 december 2015 in de zaak Astellas Pharma Inc./Synthon B.V..
De P-G schrijft (nr. 2.4):
“… spoedeisend belang in de zin van art. 254 lid 1 Rv [is] een wezenlijk element in de procesvoering in kort geding zowel bij de beoordeling of de eisende partij toegang tot de kort geding rechter dient te worden verleend alsook bij de beoordeling van de vraag of de gevorderde voorziening dient te worden toegewezen. Ook wanneer over dit element tussen partijen geen geschil van mening bestaat is de rechter ambtshalve bevoegd hierover te oordelen. De vraag of een eisende partij in kort geding voldoende spoedeisend belang heeft bij de gevraagde voorziening dient te worden beantwoord aan de hand van een belangenafweging van beide partijen. De appelrechter beoordeelt niet of in eerste aanleg spoedeisend belang bestond maar of in hoger beroep nog een spoedeisend belang bestaat. Een dergelijk oordeel is aan de feitenrechter voorbehouden en derhalve in cassatie slechts beperkt toetsbaar.”
In voetnoot 8 verwijst de P-G naar een lijstje jurisprudentie en literatuur op dit punt (te weten: HR 2 februari 1968, ECLI:NL:HR:1968:AB3472, NJ 1968/62; HR 1 december 1972, ECLI:NL:HR1972:AB6720, NJ 1973/111; HR 4 juni 1993, ECLI:NL:HR:1993:ZC0986, NJ 1993/659 m.nt. D.W.F. Verkade, rov. 3.4; HR 30 juni 2000, ECLI:NL:HR:2000:AA6341, NJ 2001/389 m.nt. H.J. Snijders, rov. 3.4.2; HR 31 mei 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE3437, NJ 2003/343 m.nt. H.J. Snijders ; HR 20 september 2002, ECLI:NL:PHR:2002:AE4432, JOL 2002/475; HR 22 november 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE4553, NJ 2003/78 m.nt. P.A. Stein).
Zie ook P-G 11 december 2015 inzake de opeising van een lening, waar de P-G overweegt (ook verwijzend naar Hoge Raad 2 februari 1968, HR:1968:AB3472 niet in ECLI gepubliceerd):
“… klacht strandt hierop dat de voorzieningenrechter ambtshalve kan onderzoeken of aan de eis van spoedeisendheid van een verzochte voorziening ambtshalve is voldaan. Deze bevoegdheid brengt mee dat hij kan letten op omstandigheden waarop geen expliciet beroep is gedaan maar waarvan wel uit de processtukken blijkt.”
De spoedeisendheid moet getoetst worden voor elk onderdeel van het petitum (de eis). Vgl. HR 23 april 1999, ECLI:NL:HR:1999:ZC0034 kenbaar uit Hof Den Bosch 6 maart 2018 (vrouw/man beledigende berichten social media), r.o. 2.6. Het Hof somt daar overigens alle vereisten met bronverwijzing nog eens op.
Spoedeisend belang bij een verbod op inbreuk maken betekent niet automatisch dat de tevens ingestelde eis tot (voorschot op) schadevergoeding ook spoedeisend is (vgl. HR 14 april 2000 (HBS Trading c.s./Danestyle)). De Hoge Raad overweegt (r.o. 3.2, 2e alinea):
“Zoals de Hoge Raad in zijn arrest van 22 januari 1982, nr. 11871, NJ 1982, 505, heeft overwogen, is met betrekking tot een voorziening in kort geding, bestaande in veroordeling tot betaling van een geldsom, terughoudendheid op zijn plaats, en moeten dienaangaande naar behoren feiten en omstandigheden worden aangewezen die meebrengen dat een zodanige voorziening uit hoofde van onverwijlde spoed geboden is. Deze verzwaring van de motiveringseisen is opnieuw tot uitdrukking gebracht in HR 19 februari 1993, nr. 8112, NJ 1995, 704. Aan die eisen heeft het Hof niet voldaan, nu uit de enkele omstandigheid dat een spoedeisend belang bij het gevraagde inbreukverbod bestaat, niet volgt dat een zodanig belang óók bestaat bij toewijzing van een geldsom als voorschot op een ter zake van reeds gepleegde inbreuken verschuldigde schadevergoeding.”
Nevenvorderingen hoeven soms niet aan de zelfstandige eis van spoedeisendheid te voldoen. Vgl. HR 15 juni 2007 (Bax/Weijers) voor een nevenvordering buitengerechtelijke kosten als die onvoldoende betwist is en Hof Amsterdam 11 augustus 2009 (Va NO1 Aquarius/Ceva Logistics) voor een contractuele boete.
Bij een incasso geldt voor de spoedeisendheid de zgn. communicerende vaten-leer. Zie hieronder bij incasso kort geding.
Geen bewijsvoering in kort geding; substantiëring van de eis
Een kort geding is een noodmaatregel, waarbij de normale procesregels niet van toepassing zijn. Er kan vanwege het spoedeisend karakter geen getuigenverhoor worden gehouden of een bewijsopdracht gegeven worden. De rechter zal dus op basis van de gepresenteerde informatie een oordeel moeten vellen. Het is daarom belangrijk dat de eiser de vordering zo goed mogelijk met stukken onderbouwt.
Geen verklaring voor recht of ontbinding in kort geding mogelijk
In kort geding kan geen constitutief vonnis worden gegeven, waarmee een rechtsverhouding wordt ontbonden of een verklaring voor recht wordt gegeven. Een constitutief vonnis wordt ook wel ‘declaratoir vonnis’ genoemd.
Zie ook de pagina Vonnis, onder het kopje ‘verschillende soorten vonnissen’.
Bodemprocedure/hoofdzaak
Een ander verschil met de bodemprocedure (de “hoofdzaak” of de “zaak ten principale”) is, dat de Voorzieningenrechter geen declaratoire beslissingen kan nemen: hij kan geen beslissing nemen waarmee het geschil juridisch inhoudelijk wordt beslecht, en met name kan hij geen constitutieve beslissingen nemen (zie de pagina Algemene bepalingen vonnis voor het begrip constitutief vonnis). In kort geding kan slechts een voorlopige (orde)maatregel worden getroffen.
Deze beslissing van de Voorzieningenrechter in kort geding mag aan de hoofdzaak geen afbreuk doen (art. 257 Rv.). Om die reden zal de Voorzieningenrechter behoedzaam te werk gaan om een eventuele bodemprocedure niet voor de voeten te lopen, en een vordering alleen toewijzen als het hem aannemelijk voorkomt dat deze in de bodemprocedure uiteindelijk ook zal (of zou) worden toegewezen.
De kort geding rechter kan bvb. wel de ontruiming van het gehuurde wegens wanbetaling of overlast gelasten, maar hij kan niet de huurovereenkomst ontbinden. Doordat de ordemaatregel echter drastisch kan ingrijpen in de feitelijke situatie blijft de bodemprocedure vaak achterwege omdat de gedaagde zich bij de uitkomst van het kort geding neerlegt. Anders dan bij een conservatoir beslag of een voorlopige voorziening ex art. 223 Rv. is het instellen van een bodemprocedure bij kort geding niet vereist.
Kort geding als bodemprocedure bij conservatoir beslag
Het kort geding kan wel gelden als bodemprocedure bij conservatoir beslag. In het arrest HR 26 februari 1999 (Ajax/Reule c.s.) heeft de Hoge Raad beslist, dat een kort geding alleen als hoofdzaak kan gelden, wanneer de vordering in kort geding strekt tot het verkrijgen van een executoriale titel voor de aan het conservatoir beslag ten grondslag gelegde vordering.
Dit bergt wel een zeker risico in zich, want als de zaak in kort geding strandt wegens bvb. onvoldoende spoedeisend belang (wat bij geldvorderingen niet ondenkbaar is), dan vervalt daarmee ook het beslag. Zie ook de pagina Algemene bepalingen conservatoir beslag. Als vangnet kan – binnen de termijn gesteld in het beslagverlof – een dagvaarding in de bodem worden uitgebracht, op ruime termijn. Die hoeft dan niet meteen te worden aangebracht, maar indien nodig kan dat alsnog en vervalt het beslag niet.
Verweer tegen vordering in kort geding en eis in reconventie
De eis in kort geding moet worden ingesteld door een advocaat. Deze vraagt aan de Voorzieningenrechter om een datum voor de behandeling, met opgaaf van de eigen verhinderdata – en als de wederpartij bekend is – ook diens verhinderdata (zie ook het hierna vermelde reglement). Vervolgens wordt de gedaagde met een dagvaardingsexploot tegen de vergunde datum opgeroepen.
De gedaagde is niet verplicht ook een advocaat in de arm te nemen (art. 255 lid 1 Rv.). Tenzij hij een tegeneis (reconventionele vordering) wil instellen; dan is wel een advocaat nodig. Vertegenwoordiging door een gemachtigde, niet zijnde een advocaat, is niet toegestaan.
Voor de eis in reconventie gelden dezelfde voorwaarden als de oorspronkelijke eis.
Kort geding vonnis en hoger beroep
Wanneer een vordering in kort geding wordt toegewezen, kan de veroordeelde partij in hoger beroep gaan. Dat is dan ook een kort geding procedure. De termijn voor hoger beroep tegen een kort geding vonnis is 4 weken (art. 339 lid 2 Rv.). Maar hij kan ook een bodemprocedure beginnen. Wordt de vordering in kort geding alsnog afgewezen (of beslist de rechtbank, dat de vordering in kort geding ten onrechte was toegewezen), dan vervalt daarmee de beslissing van de Voorzieningenrechter. Die is dus in die zin een voorlopige beslissing. De Voorzieningenrechter zal daar rekening mee houden in zijn beslissing, en de vordering niet toewijzen bij twijfel of die uiteindelijk in een bodemprocedure stand zou houden.
Kort geding bij de Kantonrechter
In zaken, waarin de Kantonrechter bevoegd is – dus in “aardzaken” zoals huur en arbeidszaken en wanneer de som in geschil minder dan EUR 25.000 bedraagt – kan het kort geding ook bij de Kantonrechter gevoerd worden. De kosten van een procedure bij de Kantonrechter zijn lager dan bij de gewone rechtbank. De Voorzieningenrechter in Almelo heeft in een vonnis d.d. 30-11-2012 woningcorporatie De Woonplaats zelf voor de door haar gemaakte kosten van het hogere griffierecht en het hogere salaris van de advocaat laten opdraaien in een ontruimings-kort-geding tegen een huurder die overlast veroorzaakte. De rechter vond het niet redelijk, dat de woningcorporatie de huurder niet voor de Kantonrechter gedaagd had waardoor deze in de proceskostenveroordeling met hogere proceskosten geconfronteerd zou worden. Bij de keuze voor gewone rechtbank of Kantonrechter kan hiermee rekening gehouden worden, hoewel de “staat van partijen” (corporatie tegen particuliere huurder) hier wellicht ook een rol speelde.
Incasso kort geding
Het is ook mogelijk een vordering te incasseren in kort geding. Daarbij gelden echter wel bijkomende eisen, omdat in principe de betaling van een geldvordering niet per se spoedeisend is.
Hierbij geldt, dat aan de volgende eisen is voldaan:
1. het bestaan van de vordering is aannemelijk.
2. er is een spoedeisend belang.
3. de eiser kan terugbetalen als de vordering in beroep of in een bodemprocedure alsnog wordt afgewezen.
Voor het incasso kort geding worden bij sommige rechtbanken een vaste dag ingeruimd, waartegen die zaken gedagvaard kunnen worden (op de voet van art. 254 lid 3 Rv.).
Aannemelijke vordering incasso kort geding
Het bestaan van de vordering is aannemelijk, wanneer er documenten zijn waaruit deze onomstotelijk blijkt. Maar ook wanneer de gedaagde de vordering erkend heeft of niet betwist, bij voorbeeld omdat hij niet kan betalen.
Wordt de vordering betwist, bvb. omdat er een tegenvordering wordt gesteld, dan zal toewijzing in kort geding lastiger worden.
Spoedeisend belang incasso kort geding
Bij het incasso kort geding worden minder hoge eisen gesteld aan de spoedeisendheid, naarmate de vordering duidelijker vaststaat. Dit noemt men de “communicerende vaten”-leer. Zie de conclusie van de P-G bij het arrest van de Hoge Raad d.d. 24-06-2011.
Restitutierisico incasso kort geding
De gedaagde kan zich behalve tegen de vordering op zichzelf ook verweren, dat wanneer de vordering wordt toegewezen en hij later alsnog gelijk krijgt, hij dan de kans loopt dat de eiser het inmiddels geïncasseerde bedrag niet meer kan terugbetalen (het zgn. restitutierisico). Wanneer de Voorzieningenrechter meent, dat dit risico aanwezig is, kan dit hem voorzichtiger maken om de vordering toe te wijzen, naarmate de vordering minder hard vaststaat.
Procesreglementen
De rechtbanken hebben een procesreglement speciaal voor kort gedingen bij de sector civiel (zie publicatie). Daarin staat ook het te gebruiken formulier voor aanvraag van de datum. Daarnaast is er een procesreglement voor het kort geding bij de Kantonrechter (rechtbank sector Kanton, zie de publicatie) zoals vastgesteld door het LOK (Landelijk Overleg Kantonrechters).
Rechtbank Amsterdam heeft blijkens haar website een vaste dag en tijd voor de behandeling van incasso kort gedingen: iedere dinsdagochtend om 10:00 uur.
Het procesreglement kan onverbindend zijn, wanneer een bepaling daarvan in strijd is met (het systeem van) de wet. Zie ook de hieronder vermelde prejudiciële uitspraak van de Hoge Raad inzake A/GIA Systems.
HR 17-04-2015 levering aandelen CLI Dry Cleaning) – bepaling in procesreglement niet verbindend wegens strijd met de wet.
Proceskosten kort geding bij intrekking
HR 3 juni 2016 prejudiciële vraag (A/GIA Systems) – Afd. 5, Titel 2, Boek 1 Rv. (Verloop van de procedure) is niet rechtstreeks van toepassing op kort geding, ondanks de schakelbepaling van art. 78 Rv.. Dit neemt niet weg, dat er wel plaats is voor een proceskostenveroordeling van de eiser, wanneer die het kort geding intrekt. Wel zal de gedaagde dan de verschuldigdheid daarvan moeten onderbouwen (relevant is daarbij dus waarom het kort geding wordt ingetrokken). De HR verwijst ook naar Hof Den Haag, Binka Vastgoed/City Box en naar HR 17-04-2015 levering aandelen CLI Dry Cleaning) inzake de onverbindendheid van een bepaling in een procesreglement.
Hof Den Haag 25-11-2014 Binka Vastgoed/City Box – bij intrekking van een kort geding kunnen – als het een IE-zaak betreft – op de voet van art. 1019h Rv. ook de volledige (proces)kosten gevraagd worden.
Auteur & Last edit
[MdV, 30-01-2016, laatste bewerking 21-10-2023]
Kort geding (Afd. 14, Titel 2, Boek 1 Rv.)
Zoeken binnen de kennisbank
Lawyrup, jouw gratis kennisbank over burgerlijk (proces)recht!